نام كتاب: همراه زائر
نويسنده: آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى دام ظله
ملاحظات: تهيه و تنظيم حجة الإسلام والمسلمين ابوالقاسم عليان نژادى
موضوع: ادعيه و مناجات ها
زبان: فارسى
تعداد جلد: 1
مكان چاپ: قم
نوبت چاپ: اول
ص: 1
ص: 2
ص: 3
ص: 4
ص: 5
بسيارى از شما خوانندگان محترم، مخصوصاً ساحل نشينان، از نزديك، و ديگران از طريق فيلم هاى تلويزيونى، و يا در نشريّات و كتاب ها، كشتى هاى بادبانى را ديده ايد.
ناخداى چنين كشتى هايى هر زمان كه مايل باشد، نمى تواند سفر را آغاز، و اگر شروع كرده آن را ادامه دهد؛ بلكه بايد در انتظار بادهاى مناسبى باشد،
ص: 6
كه در جهت موافق مسير كشتى بوزد. سفر با اين نوع كشتى ها براى كسانى توأم با موفقيّت و پيروزى است كه
اوّلًا: بتوانند لحظات حسّاس را خوب تشخيص دهند، و ثانياً: بهترين استفاده را از آن لحظات ببرند.
در برخى از روايات فرصت هاى طلايى كه در طول عمر نصيب انسان مى شود، به بادهاى موافق براى كشتى هاى بادبانى تشبيه شده، كه بايد در كمين آن بود، و از آن استفاده كرد. از جمله در حديث زيبايى از پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مى خوانيم:
«انَّ لِرَبِّكُمْ فِي ايَّامِ دَهْرِكُمْ نَفَحاتٍ الَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا
؛ در دوران زندگى شما نسيم هاى
ص: 7
موافقى مى وزد، خود را در معرض آن قرار دهيد».(1)
و در حديث مشابهى به جاى «
فَتَعَرَّضُوا لَهَا
»، «فَتَرَصَّدُوا لَهَا»(2)
آمده است، يعنى در كمين آن لحظات باشيد، و آنها را از دست ندهيد، و به بهترين صورت از آن استفاده كنيد.
زائران گرامى خانه خدا! شما عزيزان مشمول روايت فوق، و در مسير وزش نسيم رحمت الهى قرار گرفته ايد، از اين فرصت طلايى كه معلوم نيست تكرار شود (هر چند براى تكرار آن بايد دعا كرد) به
ص: 8
بهترين وجه استفاده كنيد، مبادا بسان آن دسته از زوّار باشيد كه پس از بازگشت از اين سفر روحانى، افسوس فرصت هاى از دست رفته را مى خورند، كه پشيمانى دگر سودى ندارد.
مجموعه اى كه در پيش روى شماست، براى استفاده هر چه بهتر و بيشتر از اين فرصت استثنايى تهيّه شده، و در سه فصل خدمت شما عزيزان تقديم مى گردد:
فصل اوّل: چهل حديث پيرامون حجّ و عمره.(1)
ص: 9
فصل دوّم: چهل مسأله از مسائل مهم و مورد ابتلا در حجّ و عمره، مطابق فتواى مرجع عاليقدر، حضرت آية اللَّه العظمى مكارم شيرازى (مدّ ظلّه العالى).
فصل سوّم: بخشى از زيارت ها و دعاهاى مورد نياز در مدينه منوّره و مكّه مكرّمه.
لازم بذكر است كه اين كتاب شما را از شركت در جلسات آموزشى احكام، و مطالعه كتاب مناسك بى نياز نمى سازد، ولى مجموعه خوب و آموزنده اى است.
اميد است خداوند بزرگ اين قدم كوچك را به لطف و كرمش قبول فرمايد، و زوّار محترم، نويسنده و تمام عزيزانى كه در خلق اين اثر و رسانيدن آن به
ص: 10
ميهمانان خانه خدا سهيم بوده اند، را از دعاى خير در حرمين شريفين فراموش نفرمايند.
رَبَّنا تَقَبَّل مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السّميع العَليم.
حوزه علميّه قم- ابوالقاسم عليان نژادى
2/ 3/ 1384
ص: 11
ص: 12
امام صادق عليه السلام فرمودند:
«الْحَاجُّ وَ الْمُعْتَمِرُ وَفْدُاللَّهِ، انْ سَأَلُوهُ اعْطاهُمْ، وَانْ دَعَوْهُ اجَابَهُمْ، وَ انْ شَفَعُوا شَفَّعَهُمْ، وَ انْ سَكَتُوا ابْتَدَئَهُمْ، وَ يُعَوَّضُونَ بِالدِّرْهَمِ الْفَ الْفَ دِرْهَمٍ
؛(1)
كسانى كه حجّ و عمره بجا آورند ميهمان خدا هستند، هر چه بخواهند خدا به آنها مى دهد، و هر دعايى كنند به اجابت مى رسد، و اگر درباره كسى شفاعت كنند پذيرفته مى شود، و اگر سكوت كنند (و
ص: 13
ص: 14
خواسته هاى خود را بر زبان نياورند) خداوند حوائج ناگفته آنها را برآورده مى كند، و هر مقدار كه هزينه كنند خداوند يك ميليون برابر به آنها پاداش مى دهد».
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند:
«الْعُمْرَةُ إِلَى الْعُمْرَةِ كَفَّارَةٌ لِمَا بَيْنَهُمَا، وَ الْحَجُّ الْمَبْرُورُ لَيْسَ لَهُ جَزاءٌ إِلَّا الْجَنَّةُ
؛(1)
شخصى كه موفّق به انجام عمره هاى متعدّد شود، گناهان بين عمره هاى او بخشيده مى شود و پاداش حجّ مقبول، چيزى جز بهشت نيست».
ص: 15
از پيامبر بزرگوار اسلام صلى الله عليه و آله سؤال شد:
آيا جهاد بر زنان واجب است؟ حضرت فرمودند:
«نَعَمْ، جَهادٌ لَاقِتَالَ فِيهِ، الْحَجُّ وَ الْعُمْرَةُ؛(1)
آرى واجب است، (ولى نه جهاد معروف، بلكه) جهادى كه در آن مبارزه و درگيرى وجود ندارد، (و آن) حجّ و عمره است».
امام صادق عليه السلام فرمودند:
«صَلَاةُ فَرِيضَةٍ افْضَلُ مِنْ عِشْرينَ حِجَّةً، وَ حِجَّةٌ خَيْرٌ مِنْ بَيْتٍ مَمْلُوءٍ مِنْ ذَهَبٍ يُتَصَدَّقُ بِهِ
ص: 16
حَتَّى لَايَبْقَى مِنْهُ شَىْ ءٌ؛(1)
نماز واجب برتر از بيست حجّ مستحبّى است؛ و حجّ واجب، از خانه اى كه مملوّ از طلا باشد، و تمام طلاهاى آن (تامثقال آخر) صدقه داده شود، بهتراست».
امام صادق عليه السلام فرمودند:
«وَدَّ مَنْ فِى الْقُبُورِ لَوْ انَّ لَهُ حِجَّةً واحِدَةً بِالدُّنْيا وَ مَا فِيها؛(2)
اسيران خاك دوست دارند كه اگر مالك دنيا و آنچه در آن هست بودند، آن را با ثواب يك حج مبادله كنند».
ص: 17
امام باقر عليه السلام فرمودند:
«تَمامُ الْحَجِّ لِقاءُ الْإِمامِ؛(1)
كمال حج (و آخرين حلقه تكميل كننده آن) زيارت امام هر زمان است».
امام سجّاد عليه السلام فرمودند:
«حِجُّوا وَاعْتَمِرُوا، تَصِحُّ اجْسامُكُمْ، وَ تَتَّسِعُ ارْزاقُكُمْ، وَ يُصْلِحُ ايمانُكُمْ، وَتَكْفُوا مَؤُنَةَ النَّاسِ، وَمَؤُنَةَ عَيالَاتِكُمْ؛(2)
حجّ واجب و عمره مفرده بجاى آوريد (كه اين
ص: 18
دو فريضه الهى)، موجب 1- سلامتى جسم شما، 2- توسعه در زندگى شما، 3- اصلاح و تقويت ايمانتان، 4- روزى رساندن به ديگر مردم، 5- همچنين خانواده خود شما مى گردد».
قال رسول الله صلى الله عليه و آله:
«... الْحَجَّةُ ثَوابُهَا الْجَنَّةُ، وَ الْعُمْرَةُ كَفَّارَةٌ لِكُلِّ ذَنْبٍ، وَ افْضَلُ الْعُمْرَةِ عُمْرَةُ رَجَبٍ؛(1)
پاداش حج بهشت است، و عمره كفّاره تمام گناهان محسوب مى شود، و عمره رجبيّه بهترين عمره هاست».
ص: 19
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند:
«مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَحِجَّ فَلَا عَلَيْهِ أَنْ يَمُوتَ يَهُودِيّاً اوْ نَصْرانِيّاً؛(1)
كسى كه توانايى بجا آوردن حج را داشته، و عمداً بجا نياورده (مسلمان نمى ميرد، بلكه) يا يهودى از دنيا مى رود، و يا مسيحى».
امام صادق عليه السلام در مورد كسى كه به نيابت از ديگرى حج بجا آورده بود، فرمودند:
«لِلَّذي يَحِجُّ عَنِ الرَّجُلِ اجْرُ وَ ثَوابُ عَشْرِ
ص: 20
حِجَجٍ، وَ يُغْفَرُ لَهُ وَ لِأَبِيهِ وَ لِأُمِّهِ وَ لِإِبْنِهِ وَ لِإِبْنَتِهِ وَ لِأَخِيهِ وَ لِأُخْتِهِ وَ لِعَمِّهِ وَ لِعَمَّتِهِ وَ لِخالِهِ وَ لِخالَتِهِ، انَّ اللَّهَ واسِعٌ كَريمٌ؛(1)
به چنين كسى (نايب) ثواب ده حج داده مى شود؛ علاوه بر اين، خداوند بخاطر اين كار خودش و بسيارى از بستگانش را مى آمرزد، چرا كه رحمت خداوند وسيع، و اهل كرم است».
پيامبر رحمت صلى الله عليه و آله فرمودند:
«اللَّهُمَّ انَّهُمْ اخْرَجُوني مِنْ احَبِّ الْبِقاعِ الَىَّ، فَاسْكِنِّي احَبَّ الْبِقاعِ الَيْكَ، فَأسْكَنَهُ الْمَدِينَةَ؛(2)
ص: 21
پروردگارا! كفّار و مشركانِ مكّه مرا از محبوب ترين شهرها (مكّه) بيرون راندند، پس (به لطف و كرمت) مرا در شهرى كه از همه مكان ها در نزد تو محبوب تر است سكنى بده، سپس خداوند او را در شهر مدينه اسكان داد».
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند:
«مَنْ زارَ قَبْري وَجَبَتْ لَهُ شَفاعَتي، وَ مَنْ زارَني مَيِّتاً فَكَانَّما زارَني حَيّاً؛(1)
كسى كه قبر مرا زيارت كند، شفاعت من شامل حالش مى گردد. و هر كس پس از وفاتم به زيارتم
ص: 22
آيد، گويا در زمان حيات مرا زيارت كرده است».
مُرازِم از امام صادق عليه السلام در مورد فضيلت و اجر نماز در مسجدالنّبى سؤال كرد:
«قالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله: صَلَاةٌ فِي مَسْجِدي تَعْدِلُ الْفَ صَلَاةٍ فِي غَيْرِهِ، وَ صَلَاةٌ فِي الْمَسْجِدِ الْحَرامِ تَعْدِلُ الْفَ صَلَاةٍ فِي مَسْجِدِي؛(1)
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند: يك ركعت نماز در مسجدِ من، برابر با هزار ركعت نماز در ديگر مساجد است، و هر ركعت نماز در مسجدالحرام، مساوى با يك هزار ركعت نماز در مسجدِ من است!».
ص: 23
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند:
«مَا بَيْنَ بَيْتي وَ مِنْبَري رَوْضَةٌ مِنْ رِياضِ الْجَنَّةِ، وَ مِنْبَري عَلى تُرْعَةٍ مِنْ تُرَعِ الْجَنَّةِ، وَ قَوائِمُ مِنْبَري فِي رُتَبٍ فِى الْجَنَّةِ؛(1)
در فاصله بين قبر و منبرِ من، باغى از باغ هاى بهشت است، و منبر من بر رودى از رودهاى بهشت قرار دارد، و پايه هاى منبر من در درجات بالاى بهشت است».
رُوِىَ انَّ زَيْنَ الْعابِدِينَ مَرَّ بِرَجُلٍ وَ هُوَ قاعِدٌ
ص: 24
عَلى بابِ رَجُلٍ، فَقالَ لَهُ: ما يَقْعَدُكَ عَلى بابِ هذَا الْمُتْرِفِ الْجَبَّارِ؟ فَقالَ: الْبَلَاءُ! فَقالَ: قُمْ فَارْشِدُكَ إِلى بابٍ خَيْرٍ مِنْ بابِهِ، وَ إِلى رَبٍّ خَيْرٍ لَكَ مِنْهُ.
فَاخَذَ بِيَدِهِ حَتَّى انْتَهى بِهِ الى الْمَسْجِدِ مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ، ثُمَّ قالَ: اسْتَقْبِلِ الْقِبْلَةَ وَ صَلِّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ ارْفَعْ يَدَيْكَ الَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَاثْنِ عَلَى اللَّهِ وَصَلِّ عَلَى رَسُولِهِ، ثُمَّ ادْعُ بِآخِرِ الْحَشْرِ وَ سِتِّ آياتٍ مِنْ اوَّلِ الْحَدِيدِ وَ بِالْآيَتَيْنِ اللَّتَيْنِ فِي آلِ عِمْرانَ، ثُمَّ سَلِ اللَّهَ سُبْحانَهُ فَانَّكَ لَاتَسْأَلُ شَيْئاً إِلَّا اعْطاكَ؛(1)
امام سجّاد عليه السلام در مدينه به مرد نيازمندى برخورد كرد، كه بر درخانه شخصى نشسته بود. به او
ص: 25
فرمود: چه چيزى تو را مجبور كرده كه بر در خانه اين شخص ثروتمند ستمگر بنشينى؟ گفت: گرفتارى! امام فرمود: برخيز، تا تو را به خانه اى بهتر از اين خانه، و اربابى بهتر از اين ارباب هدايت كنم.
سپس دست آن فقير را گرفت، و با هم حركت كردند، تا به مسجد النبى رسيدند. آن گاه امام فرمود: رو به قبله كن، و دو ركعت نماز بگذار، سپس دستانت را به سمت آسمان بلند كن، و حمد و ثناى خداى گو، و بر پيامبر گرامى اسلام صلوات بفرست، آن گاه به وسيله آيات آخر سوره حشر، و شش آيه اوّل سوره حديد، و دو آيه از سوره آل عمران (1)
ص: 26
خداوند را بخوان. سپس هر حاجت و خواسته اى كه دارى از وى طلب كن، زيرا هر دعايى كنى به هدف اجابت خواهد رسيد».
امام صادق عليه السلام خطاب به يكى از يارانش به نام زيد، فرمودند:
«خالِقُوا النَّاسَ بِأَخْلَاقِهِمْ، صَلُّوا فِي مَساجِدِهِمْ، وَ عُودُوا مَرْضاهُمْ، وَاشْهِدُوا جَنائِزَهُمْ، وَ انِ اسْتَطَعْتُمْ انْ تَكُونُوا الْأَئِمَّةَ وَالْمُؤَذِّنِينَ فَافْعَلُوا، فَإِنَّكُمْ اذَا فَعَلْتُمْ ذلِكَ قالُوا: هؤُلَاءِ الْجَعْفَرِيَّةُ، رَحِمَ اللَّهُ جَعْفراً مَا كَانَ احْسَنَ مَا يُؤَدِّبُ اصْحابَهُ، وَ اذَا تَرَكْتُمْ ذلِكَ قالُوا: هؤُلَاءِ
ص: 27
الْجَعْفَرِيَّةُ فَعَلَ اللَّهُ بِجَعْفَرَ، مَا كَانَ اسْوَأَ مَا يُؤَدِّبُ اصْحَابَهُ؛(1)
با اهل سنّت مطابق اخلاق و خلق و خوى خودشان رفتار كنيد، در نماز جماعت آن ها شركت نماييد، و از بيمارانشان عيادت به عمل آوريد، و در تشييع جنازه آنها شركت كنيد، و اگر فرصتى جهت امامت جماعت يا گفتن اذان در مساجد آنها براى شما فراهم شد، از انجام آن خوددارى نكنيد، زيرا اگر شما شيعيان اين كارها را انجام دهيد، آنها مى گويند: اينها پيروان امام صادق عليه السلام هستند، خداوند وى را رحمت كند كه شيعيان و اصحابش را بسيار خوب تربيت كرده است، و اگر اين كارها را ترك كنيد، مى گويند: اين ها پيروان جعفر بن محمّد هستند؛ خدا
ص: 28
هر كار كه مى خواهد با او انجام دهد، كه اصحابش را بسيار بد تربيت كرده است!».
امام صادق عليه السلام فرمودند:
«مَنْ صَلَّى مَعَهُمْ فِى الصَّفِّ الْاوَّلِ كانَ كَمَنْ صَلَّى خَلْفَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله فِى الصَّفِّ الْاوَّلِ؛
اجر و ثواب كسى كه در صف اوّل نماز جماعت اهل سنّت (به منظور حفظ و تقويت وحدت مسلمانان) شركت كند، همانند پاداش كسى است كه پشت سر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و در صف اوّل چنان جماعتى به نماز ايستاده است».(1)
ص: 29
زيد شحام مى گويد:
«قُلْتُ لِابِي عَبْدِاللَّهِ عليه السلام: ما لِمَنْ زارَ احَداً مِنْكُمْ؟ قالَ: كَمَنْ زارَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و آله؛(1)
از امام صادق عليه السلام پرسيدم: ثواب شخصى كه شما ائمّه را زيارت كند، چيست؟ امام فرمود: ثواب او بسان كسى است كه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله را زيارت كرده باشد».
امام صادق عليه السلام فرمودند:
ص: 30
«انَّ زِيارَةَ قَبْرِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله وَ زِيارَةَ قُبُورِ الشُّهَداءِ وَ زِيارَةَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ عليه السلام تَعْدِلُ حِجَّةً مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله؛(1)
زيارت قبر پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله، و قبور شهدا، و قبر امام حسين عليه السلام، معادل حجّى است كه همراه پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله به جا آورده شود».
حمران بن اعين از راويان جليل القدر مى گويد:
«در يكى از سال ها كه موفّق به زيارت قبر امام حسين عليه السلام شدم، امام باقر عليه السلام به ديدنم آمد، و فرمود: «
ابْشِرْ يا حَمْرانْ! فَمَنْ زارَ قَبْرَ شُهَداءِ آلِ مُحَمَّدٍ عليهم السلام يُرِيدُ اللَّهَ بِذلِكَ وَ صِلَةَ نَبِيِّهِ، خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَوْمٍ
ص: 31
وَلَدَتْهُ امُّهُ؛(1)
خوشا به حالت اى حمران! كسى كه موفّق به زيارت قبر شهيدان آل محمد عليهم السلام شود، در حالى كه قصد او جلب رضايت پروردگار و خشنودى پيامبراسلام صلى الله عليه و آله باشد، از گناهان پاك مى گردد، همچون روزى كه از مادر متولّد شده است».
امام حسين عليه السلام از پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله پرسيد:
پدرجان! پاداش كسى كه موفّق به زيارت شما شود، چيست؟ پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:
ص: 32
«مَنْ زارَني حَيّاً اوْ مَيِّتاً، اوْ زارَ اباكَ، اوْ زارَ اخاكَ، اوْ زارَكَ، كانَ حَقّاً عَلَىَّ انْ ازُورَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ، وَ اخَلِّصَهُ مِنْ ذُنُوبِهِ؛(1)
كسى كه مرا در حال حيات يا پس از مرگم زيارت كند، يا پدرت، يا برادرت حسن، يا تو را زيارت نمايد، بر من لازم است كه در روز قيامت به ديدارش روم، و او را از گناهانش پاك و خالص سازم».
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند:
«مَنْ زارَني وَ لَمْ يَزُرْ عَمّي حَمْزَةَ فَقَدْ جَفانِي؛(2)
هر كس مرا زيارت كند، امّابه زيارت قبر عمويم حمزه
ص: 33
(در احد) نرود، نسبت به من جفا كرده است».
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند:
«مَنْ أَتى مَسْجِدَ قُبا فَصَلَّى فِيهِ رَكْعَتَيْنِ رَجَعَ بِعُمْرَةٍ؛(1)
هر كس به زيارت مسجد قبا رود، و دو ركعت نماز در آن مسجد بجا آورد و بازگردد، گويا از عمره بازگشته است».
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند:
ص: 34
«مَنْ حَجَّ بِمالٍ حَرامٍ، فَقالَ: «لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ» قالَ اللَّهُ لَهُ: «لَا لَبَّيْكَ وَ لَاسَعْدَيْكَ، حَجُّكَ مَرْدُودٌ عَلَيْكَ»؛(1)
كسى كه هزينه حجّش از مال حرام تأمين شده باشد، و با اين حال در ميقات تلبيه بگويد، خداوند در پاسخ وى مى فرمايد: «تلبيه تو دروغين است، و حجّ تو مقبول درگاه من نيست».
امام صادق عليه السلام فرمودند:
«اذا احْرَمْتَ فَعَلَيْكَ بِتَقْوَى اللَّهِ، وَ ذِكْرِ اللَّهِ كَثِيراً، وَ قِلَّةِ الْكَلَامِ إِلَّا بِخَيْرٍ، فَإِنَّ مِنْ تَمامِ الْحَجِّ وَ
ص: 35
الْعُمْرَةِ انْ يَحْفِظَ الْمَرْءُ لِسَانَهُ إِلَّا مِنْ خَيْرٍ؛(1)
هنگامى كه رداى احرام بر دوش افكندى، تقواى الهى را (بيش از پيش) مراعات كن، و فراوان ياد خدا كن، و سخن كم گوى مگر سخنان خير، چرا كه حفظ و كنترل زبان جز در امور خير، از عوامل تكميل كننده حجّ و عمره است».
امام صادق عليه السلام فرمودند:
«مَنْ أتَى الْكَعْبَةَ فَعَرَفَ مِنْ حَقِّنا وَ حُرْمَتِنا مِثْلُ الَّذي عَرَفَ مِنْ حَقِّها وَ حُرْمَتِها، لَمْ يَخْرُجْ مِنْ مَكَّةَ إِلَّا وَ قَدْ غَفَرَ لَهُ ذُنُوبَهُ، وَ كَفاهُ اللَّهُ ما يُهِمُّهُ
ص: 36
مِنْ امْرِ دُنْياهُ وَ آخِرَتِهِ؛(1)
كسى كه توفيق زيارت كعبه را پيدا كند، و همان گونه كه حق و حرمت كعبه را مى شناسد (و آن را مراعات مى كند) حق و حرمت ما را نيز بشناسد (و مراقبت نمايد) از مكّه خارج نمى گردد، مگر اين كه خداوند تمام گناهانش را مى آمرزد، و آنچه را در دنيا و آخرت در نظرش اهمّيت دارد، برايش فراهم مى سازد».
امام صادق عليه السلام فرمودند:
«النَّظَرُ إِلَى الْكَعْبَةِ عِبادَةٌ، وَ النَّظَرُ الَى
ص: 37
الْوالِدَيْنِ عِبادَةٌ، وَ النَّظَرُ الَى الْإِمامِ عِبادَةٌ، وَ قالَ:
مَنْ نَظَرَ إِلَى الْكَعْبَةِ كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ، وَ مُحِيَتْ عَنْهُ عَشْرُ سَيِّئاتٍ؛(1)
تماشاى كعبه، و نگاه به پدر و مادر، و نظر به امام و فرمانرواى عادل عبادت است، و نيز فرمودند:
براى هر نگاهِ به كعبه يك حسنه نوشته، و ده گناه پاك مى شود».
امام باقر عليه السلام فرمودند:
«مَنْ خَتَمَ الْقُرآنَ بِمَكَّةَ مِنْ جُمْعَةٍ الَى جُمْعَةٍ، اوْ اقَلَّ مِنْ ذلِكَ اوْ اكْثَرَ، وَ خَتَمَ فِي يَوْمِ جُمْعَةٍ، كُتِبَ لَهُ
ص: 38
مِنَ الْأَجْرِ وَ الْحَسَناتِ مِنْ اوَّلِ جُمْعَةٍ كانَتْ فِي الدُّنْيا الَى آخِرِ جُمْعَةٍ تَكُونُ فِيها، وَ انْ قَرَأَهُ فِي سايِرِ الْأَيَّامِ فَكَذلِكَ؛(1)
كسى كه موفّق به ختم قرآن در مكّه شود، و اين كار در ظرف يك هفته يا كمتر يا بيشتر انجام شود، و پايان آن روز جمعه باشد، از اوّلين جمعه تولّدش تا آخرين جمعه زندگانيش، براى او اجر و حسنه نوشته مى شود. فضيلت مذكور نسبت به ختم قرآن در ديگر روزهاى اقامت در مكّه نيز صادق است».
امام باقر عليه السلام فرمودند:
ص: 39
«السَّاجِدُ بِمَكَّةَ كَالْمُتَشَحَطِّ بِدَمِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ؛(1)
كسى كه در مكّه براى رضاى خداوند به سجده افتد، بسان مجاهدى است كه در راه خداوند به خون خويش غلطيده است».
امام صادق عليه السلام فرمودند:
«انَّ اللَّهَ تَبارَكَ وَ تَعالى جَعَلَ حَوْلَ الْكَعْبَةِ عِشْرِينَ وَ مِأَةَ رَحْمَةً، سِتُّونَ لِلطَّائِفِينَ، وَ ارْبَعُونَ لِلْمُصَلِّينَ، وَ عِشْرُونَ لِلنَّاظِرِينَ؛(2)
خداوند متعال در مسجدالحرام يكصد و بيست
ص: 40
نوع رحمت قرار داده است؛ شصت نوع آن از آنِ طواف كنندگان، و چهل قسم آن براى نمازگزاران، و بيست نوع آن مخصوص كسانى است كه به تماشاى خانه خدا مى نشينند».
امام صادق عليه السلام از ابان بن تغلب پرسيد:
آيا مى دانى ثواب كسى كه هفت دور برگرد خانه خدا طواف كند، چقدر است؟
عرض كرد: نه، به خدا قسم نمى دانم. امام فرمود:
«يُكْتَبُ لَهُ سِتَّةُ آلافِ حَسَنَةٍ، وَ يُمْحى عَنْهُ سِتَّةُ آلافِ سَيِّئَةٍ، وَ يُرْفَعُ لَهُ سِتَّةُ آلافِ دَرَجَةٍ؛(1)
ص: 41
براى طواف كننده شش هزار حسنه نوشته مى شود، و شش هزار گناه از وى پاك مى گردد، و شش هزار درجه بر درجاتش افزوده مى شود».
امام صادق عليه السلام فرمودند:
«الطَّوافُ لِغَيْرِ اهْلِ مَكَّةَ افْضَلُ مِنَ الصَّلَاةِ، وَ الصَّلاةُ لِأَهْلِ مَكَّةَ وَ الْقاطِنِينَ بِهَا افْضَلُ مِنَ الطَّوافِ؛(1)
طواف مستحبّى براى زوّار و مسافران بيت اللَّه الحرام افضل از نماز مستحبّى در مسجد الحرام است، و نماز مستحبّى در آن مسجد براى اهالى
ص: 42
مكّه و كسانى كه در آنجا اقامت گزيده اند، افضل از طواف مستحبّى است».
امام صادق عليه السلام فرمودند:
«يُسْتَحَبُّ انْ يُطافَ بِالْبَيْتِ عَدَدُ ايَّامِ السَّنَةِ، كُلَّ اسْبُوعٍ لِسَبْعَةِ ايَّامٍ، فَذلِكَ اثْنانَ وَ خَمْسُونَ اسْبُوعاً؛(1)
مستحب است به تعداد روزهاى سال بر گردخانه خدا طواف كند؛ هر هفته يك طواف كامل (تا هر دور براى يك روز هفته محسوب گردد) و مجموع آن در طول سال 52 طواف كامل مى شود».
ص: 43
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند:
«طُوفُوا بِالْبَيْتِ، وَ اسْتَلِمُوا الرُّكْنَ، فَإِنَّهُ يَمِينُ اللَّهِ فِي ارْضِهِ، يُصافِحُ بِها خَلْقَهُ؛(1)
برگرد كعبه طواف كنيد، و ركن (حجرالاسود) را استلام (لمس) نماييد، زيرا حجرالاسود به منزله دست خداوند در زمين است، كه به وسيله آن با بندگانش مصافحه مى كند».
ص: 44
آب زمزم شفاى هر بيمارى است».
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله به يكى از انصار فرمود:
«اذا سَعَيْتَ بَيْنَ الصَّفا وَالْمَرْوَةَ كانَ لَكَ عِنْدَاللَّهِ اجْرُ مَنْ حَجَّ ماشِياً مِنْ بِلادِهِ، وَ مِثْلُ مَنْ اعْتَقَ سَبْعينَ رَقَبةً مُؤْمِنَةً؛(1)
هنگامى كه سعى بين صفا و مروه را (با ايمان و اخلاص) بجاى آورى، خداوند اجر و مزد كسى را به تو مى دهد كه از شهر خود پياده به زيارت خانه او آمده است، و (علاوه بر اين) ثواب چنين كارى
ص: 45
همچون پاداش آزاد كردن هفتاد برده مؤمن است».
امام صادق عليه السلام فرمود:
«الْحاجُّ اذَا دَخَلَ مَكَّةَ وَكَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَكَيْنِ يَحْفِظَانِ عَلَيْهِ طَوافَهُ وَ صَلاتَهُ وَ سَعْيَهُ، فَاذَا وَقَفَ بِعَرَفَةَ ضَرَبا عَلَى مِنْكَبِهِ الْأَيْمَنِ، ثُمَّ قَالا: امَّا مَا مَضى فَقَد كُفيتَهُ فَانْظُرْ كَيفَ تَكُونَ فِيَما تَسْتَقْبِلْ؛(1)
هنگامى كه حاجى وارد مكّه مى شود خدا دو فرشته محافظ بر وى مى گمارد، كه از طواف و نماز طواف و سعى وى محافظت كنند. زمانى كه به عرفات رفته، و در آنجا وقوف مى كند، آن دو فرشته به وى مى گويند: نسبت به گذشته ات نگران نباش، بخشيده شد؛ امّا مواظب اعمال و كردار آينده ات باش».
ص: 46
حضرت على عليه السلام فرمودند:
«قالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله: لَوْ انَّ عَبْداً عَبَدَاللَّهَ مِثْلَ ما قامَ نُوحٌ فِي قَوْمِهِ، وَ كانَ لَهُ مِثْلُ احُدٍ ذَهَباً فَأَنْفَقَهُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، وَ مُدَّ فِي عُمْرِهِ حَتّى يَحِجَّ الْفَ عامٍ عَلَى قَدَمَيْهِ، ثُمَّ قُتِلَ بَيْنَ الصَّفا وَ الْمَرْوَةِ مَظْلوماً، ثُمَّ لَمْ يُوالِكَ يا عَلِىُّ، لَمْ يَشُمَّ رائِحَةَ الْجَنَّةِ وَ لَمْ يَدْخُلْها؛(1)
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند: اگر انسانى به مقدار عمر حضرت نوح عليه السلام خدا را پرستش كند، و هموزن كوهِ احد در راه خدا طلا انفاق نمايد، و عمرش آن قدر طولانى شود كه بتواند هزار سال
ص: 47
پياده به حج مشرّف گردد، و در نهايت در بين كوه صفا و مروه مظلومانه كشته شود، امّا ولايت تو را اى على نداشته باشد، بوى بهشت به مشامش نخواهد رسيد(1)، و (طبعاً) وارد بهشت نخواهد شد!».
امام صادق عليه السلام فرمودند:
«مَنْ ماتَ فِى طَرِيقِ مَكَّةَ ذاهِباً اوْ جائِيَاً امِنَ مِنَ الْفَزَعِ الْأَكْبَرِ؛(2)
كسى كه در سفر حج بميرد، چه در حال رفت، و
ص: 48
يا به هنگام بازگشت باشد، از ناملايمات روز قيامت در امان است».
امام باقر عليه السلام فرمودند:
«لَانْ اعُولَ اهْلَ بَيْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ، وَ اشْبِعَ جُوْعَتَهُمْ، وَ اكْسُوَا عُراهُمْ، وَ اكُفَّ وُجُوهَهُمْ عَنِ النَّاسِ، احَبُّ الَىَّ مِنْ انْ احُجَّ حِجَّةً وَ حِجَّةً وَ حِجَّةً حَتَّى انْتَهى الَى عَشْرَةٍ وَ مِثْلِهَا وَ مِثْلِهَا وَ مِثْلِهَا حَتَّى انْتَهى الَى سَبْعِينَ؛(1)
اگر توفيق تأمين مخارج زندگى يك خانواده نيازمند مسلمانى را پيدا نمايم، تا بتوانم شكم آن ها
ص: 49
را سير، و بدن عريانشان را پوشانده، و آبروى آنها را در نزد مردم حفظ كنم، اين كار براى من از هفتاد حجّ مستحبّى محبوب تر است».
از خداوند بزرگ مى خواهيم توفيق درك لحظات، و استفاده بهينه از سرمايه پر ارزش عمر، و شناخت وظيفه، و عمل بر طبق آن چه در مسير جلب رضاى اوست، به ما عنايت فرمايد.
ص: 50
ص: 51
مطابق فتواى مرجع عاليقدر
حضرت آية اللَّه العظمى
مكارم شيرازى (مدّ ظلّه)
ص: 52
زوّار خانه خدا مخيّرند نماز خود را در مسجدالحرام و مسجدالنّبى، بلكه در همه شهر مكّه و مدينه، تمام يا قصر بخوانند، و نماز تمام افضل است، و فرقى ميان مكّه و مدينه قديم و جديد نيست.
حاجيان شيعه و پيروان مكتب اهلبيت عليهم السلام نبايد در ايّام حج و مانند آن، نماز جماعت جداگانه به طور گروهى در كاروانها يا مسجدالحرام يا مسجدالنّبى، تشكيل دهند، و چنين نماز جماعتى خالى از اشكال نيست، مگر اين كه نماز چند نفرى باشد.
ص: 53
ص: 54
نماز خواندن با اهل سنّت و شركت در جماعات آنها در ايّام حج و مانند آن، براى حفظ وحدت مسلمين از مستحبّات مؤكّد، و موجب تقويت صفوف در برابر دشمنان است، و در روايات معصومين عليهم السلام تأكيدات فراونى درباره آن شده است، و چنين نمازى كفايت از نماز واجب مى كند، و اعاده آن لازم نيست.
استفاده از بادبزن، يا حصيرهاى بدون نخ، يا حصيرهاى معمولى كه نخ نازكى دارد، براى سجده كردن در همه حال جايز است، و لزومى ندارد از مهر استفاده شود، كه مخالفان به خاطر تبليغات نادرست روى آن حسّاسيّت دارند. بلكه استفاده از مهر در
ص: 55
بعضى از مواقع- كه باعث بدبينى و اعتراض مى شود- اشكال دارد.
حُجّاج محترم مى توانند در مسأله وقت نماز و مانند آن از آنها پيروى نمايند، و با آنها نماز بخوانند، و براى سجده اگر بتوانند، روى سنگهاى كف مسجد سجده نمايند (زيرا سجده بر تمام آن سنگها جايز است) و اگر نتوانند، روى فرش سجده مى كنند، و لازم نيست دست بسته نماز بخوانند، يا بعد از حمد آمين بگويند.
زوّار عزيز خانه خدا در مورد هلال ماه ذى الحجّه مى توانند از آنها پيروى كنند، و كسانى كه به هنگام
ص: 56
افطار روزه در مسجدالحرام يا ساير مساجد آنان حضور دارند، هرگاه به آنها اصرار بر افطار كنند، مانعى ندارد همزمان با آنها افطار نمايند، و روزه آنها صحيح است.
مسافر مى تواند براى گرفتن حاجت، سه روز در مدينه روزه مستحبّى بگيرد؛ (هر چند قصد ده روز نكند) و احتياط لازم آن است كه روزهاى چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه را انتخاب كند.
روحانيّون كاروانها، خدمه، كاركنان بعثه ها، كارمندان بانكها، پزشكان، پرستاران، و تمام كسانى كه به هر عنوان به حج دعوت مى شوند، مى توانند قصد حجّ
ص: 57
واجب كنند؛ هر چند مستطيع نباشند، و همين دعوت سبب استطاعت آنها مى شود، و حجّ ديگرى بر آنها واجب نيست.
نايب و اجير بايد اعمال حج را مطابق اجتهاد يا تقليد خودش بجا آورد، نه اجتهاد يا تقليد شخصى كه براى او نيابت مى كند.
احتياط واجب آن است افراد معذور كه ناچارند بعضى از اعمال حج را ترك كنند نايب و اجير نشوند؛ ولى عذرهايى كه براى افراد در سفر حج پيدا مى شود، مانند تيمّم، جبيره، و نرسيدن به بعضى از وقوفهاى اختيارى، و امثال آن، مانع از عمل نايب
ص: 58
نخواهد شد؛ بلكه مطابق دستور عمل مى كند، و حجّ نيابتى او صحيح است. همچنين اگر بر اثر ضيق وقت مجبور به عدول از حجّ تمتّع به حجّ افراد شود، و كسانى كه بر اثر بيسوادى يا كم سوادى قادر به اصلاح حمد و سوره خود نيستند، نيابت قبول نكنند؛ هر چند حجّشان براى خودشان در صورت ناچارى صحيح است.
كاركنان كاروانها و بعثه حج، و تمام كسانى كه حجّ واجب خود را قبلًا بجا آورده، و انجام مراسم حج براى آنها مشكل است، مى توانند از اوّل نيّت عمره مفرده كنند، و آن را كامل كرده و از احرام بيرون آيند، و بعد از آن براى رفتن به عرفات و مشعر و
ص: 59
منى، يا نرفتن و ماندن در مكّه و رسيدگى به كارها آزادند. البتّه اگر به عرفات و مشعر و منى مى روند نيّت وقوف نكنند، ولى براى حفظ ظاهر مى توانند لباس احرامى (بدون نيّت) بپوشند، و اگر عمره مفرده خود را در ذى الحجّه بجا آورده، در بازگشت از عرفات تجديد عمره لازم نيست.
احتياط واجب آن است افرادى كه حجّ نيابتى انجام مى دهند و سال اوّل آنهاست بعد از اتمام حج، عمره مفرده اى (با طواف نساء) براى خود بجا آورند.
احرام بستن از تمام آنچه امروز جزء مسجد
ص: 60
شجره است جايز مى باشد، حتّى از كنار مسجد شجره نيز مى توان احرام بست. همچنين تمام آنچه امروز جزء مسجدالحرام ومسجدالنّبى شده، حكم آن را دارد.
استفاده از ماشينهاى سرپوشيده در حال احرام در شبها، يا بين الطّلوعين، يا روزهاى كاملًا ابرى، كه سايبان تأثيرى براى حفظ از آفتاب و باران ندارد، جايز است، همچنان كه سوار ماشين سر پوشيده شدن در حال احرام در داخل شهر مكّه مانعى ندارد (خواه در روز باشد، يا در شب)، ولى بهتر است در آن قسمت كه از حرم بيرون است (يعنى آن طرف كه از مسجد تنعيم فراتر مى رود) احتياط كند، ولى با توجّه به اين كه قسمتهاى بعد از تنعيم هم جزء شهر مكّه است، احتياط مذكور واجب نيست.
ص: 61
هرگاه چشم مُحرم بدون اختيار به آينه بيفتد، اشكالى ندارد، و بهتر است كه در ايّام احرام حج يا عمره، در اطاق هايى كه افراد مُحرم سكونت دارند، و همچنين در مسير رفت و آمد آنها، مانند داخل آسانسورها، روى آينه ها چيزى بيندازند، كه نگاه غير اختيارى نيز به آن نيفتد.
احتياط واجب آن است كه مُحرم حشرات (مانند پشه، زنبور، مگس، ملخ و امثال آن را) نكشد؛ چه روى بدن يا لباس او باشد، يا جاى ديگر، و نيز هيچ جنبنده اى را به قتل نرساند، مگر اين كه مايه آزار او شود، يا حيوان موذى و خطرناكى باشد؛ (مانند مار و عقرب)، و اگر عمداً آنها را بكشد كفّاره دارد، و كفّاره
ص: 62
آن مقدارى غذا است؛ (مثلًا يك نان به فقير بدهد)، بنابراين بايد موقع راه رفتن مواظب ملخها و مورچه ها و مانند آن باشد.
لازم نيست طواف در فاصله بين مقام ابراهيم و خانه كعبه باشد؛ بلكه در تمام مسجدالحرام طواف جايز است؛ (به خصوص هنگام ازدحام جمعيّت) ولى در صورت امكان بهتر است از فاصله مزبور تجاوز نكند.
لازم نيست شانه چپ در تمام حالات محاذى كعبه باشد؛ بلكه همين اندازه كه مطابق معمول همه مردم، خانه كعبه را دور بزند كافى است.
ص: 63
هرگاه جمعيّت طواف كننده به قدرى زياد باشد كه انسان را با فشار و بدون اختيار به پيش ببرد، ضررى براى طواف ندارد، و همين اندازه كه از آغاز نيّت مى كند كه براى طواف به ميان جمعيّت برود كافى است. هر چند مى داند فشار جمعيّت او را به جلو مى برد.
طواف در طبقه دوم و پشت بام مسجدالحرام اشكال دارد؛ ولى كسانى كه مجبور هستند از آنجا طواف كنند طوافشان صحيح است، و نايب گرفتن لازم نيست.
بهتر است هنگام ازدحام جمعيّت، طواف
ص: 64
متسحبّى را ترك كرد، و محلّ طواف را براى كسانى كه طواف واجب مى كنند آزاد گذاشت.
محلّ نماز طواف واجب، پشت مقام ابراهيم است؛ ولى اگر ازدحام جمعيّت زياد باشد، مى توان عقب تر نماز خواند. به خصوص، در مواقعى كه جمعيّت طواف كننده به قدرى زياد است كه به پشت مقام ابراهيم مى رسد، در اين صورت نبايد مزاحم طواف كنندگان شد، و اصرار بر خواندن نماز در پشت مقام داشت، و كارهايى كه بعضى از عوام انجام مى دهند، و دستها را زنجير مى كنند، و مزاحم طواف كنندگان مى شوند، صحيح نيست؛ امّا نماز طواف مستحب را در هر جاى مسجد مى توان خواند.
ص: 65
خواندن نماز طواف به جماعت اشكال دارد؛ حتّى به عنوان احتياط، و افراد بايد حمد و سوره را به قدر امكان اصلاح كنند، و خودشان بخوانند.
سعى صفا و مروه در طبقه بالا جايز نيست؛ مگر اين كه ازدحام به قدرى زياد باشد كه سعى در طبقه پايين مشقّت شديد داشته باشد.
هنگام سعى صفا و مروه كافى است مقدارى از سربالايى صفا ومروه را طى كند، ولازم نيست به قسمت لخت كوه برسد، و پاى خود را به آن بچسباند. زيرا سربالايى مفروش در صفا و مروه جزء كوه است.
ص: 66
نشستن در حال طواف واجب، براى رفع خستگى مانعى ندارد؛ ولى احتياط آن است كه موالات عرفى به هم نخورد، يعنى فاصله زياد نشود؛ امّا نشستن در حال سعى، براى رفع خستگى و مانند آن به هر مقدار مانعى ندارد؛ خواه در صفا باشد، يا در مروه، يا در ميان آن دو.
ميقات براى احرام حجّ تمتّع مكّه است، و از هر جاى مكّه باشد كافى است، و فرقى ميان مكّه قديم و جديد نيست؛ حتّى از محلّاتى از مكّه كه امروز به طرف منى گسترش يافته مى توان احرام بست؛ امّا احتياط واجب آن است كه از نقاطى از شهر مكّه كه
ص: 67
از مسجد تنعيم دورتر است، يعنى از محدوده حرم بيرون مى باشد، احرام نبندد؛ و بهتر از همه جا مسجدالحرام است. مسجد تنعيم نزديك ترين حدّ حرم است.
لازم نيست سنگها به ستون و ديواره جمره اصابت كند، بلكه كافى است در حوضچه اطراف بيفتد؛ زيرا جمره همان محلّ اجتماع سنگهاست.
رمى جمرات از طبقه بالا مانعى ندارد، و كسانى كه در روز نمى توانند رمى كنند، مى توانند شب قبل يا بعد از آن رمى نمايند.
ص: 68
قربانى كردن در هر يك از قربانگاههاى موجود جايز است، هر چند خارج از محدوده منى است؛ مشروط بر اين كه گوشتها تلف نشود.
بهتر است قربانى را روز عيد ذبح كنند؛ ولى تأخير آن تا روز سيزدهم نيز جايز است.
لازم نيست ذابح شيعه باشد؛ بلكه هر مسلمانى كه ذبيحه او پاك و حلال است مى تواند ذبح كند.
سر بريدن و ذبح حيوانات، براى قربانى يا غير
ص: 69
آن، با چاقوهاى استيل و فلزّات ديگر، اشكالى ندارد.
قربانى را مى توان شخصاً ذبح نمود، يا به شخص ديگرى كه به او اطمينان دارد نيابت داد.
خواه مدير كاروان باشد، يا نفرات بعثه حج، يا بعضى از دوستان (معيار اطمينان داشتن به كار نايب است)، و لازم نيست وكيل نام صاحب قربانى را بداند، همين اندازه كه نيّت او را كند كافى است، هر چند بردن نام او به هنگام ذبح بهتر است، و اگر كسى بدون گرفتن وكالت از طرف ديگرى قربانى كند صحيح نيست.
مسلمانان بايد كارى كنند كه گوشتهاى قربانى از
ص: 70
بين نرود، و مجبور به سوزاندن و دفن كردن آن نباشند؛ زيرا اين كار اسراف و حرام است، و ادّله قربانى شامل آن نمى شود، و چنانچه مستحقّينى در منى يافت نشوند، لازم است آن را به ساير بلاد اسلامى ببرند، و به فقرا و مؤمنان بدهند، و يا پول آن را كنار بگذارند، و هنگام بازگشت در محلّ خود قربانى كنند، و يا با دوستان خود هماهنگ كند كه در همان روز بعد از رمى جمره قربانى كنند؛ و هر يك از اينها كافى است.
تا آنجا كه ممكن است بايد قربانى را در قربانگاههاى موجود انجام داد، و از تلف شدن گوشت آن جلوگيرى كرد؛ امّا اگر بعد از تلاش و كوشش، يقين پيدا كند كه راهى براى استفاده از
ص: 71
گوشت قربانى نيست، و حتماً ضايع مى شود، بايد از قربانى در آنجا صرفنظر كند، و پول آن را كنار بگذارد، و هنگام بازگشت در محلّ خود قربانى نمايد.
البتّه در ماه ذى الحجّه همان سال، و اگر ممكن نشد در ماه ذى الحجّه سال آينده قربانى مى كند، و مى تواند به وسيله تلفن با دوستان خود هماهنگ كند كه در همان روز بعد از رمى جمره قربانى كنند؛ ولى اين كار واجب نيست.
استفاده از وسايل ماشينى براى ذبح حيوانات مانعى ندارد، ولى شرايط ذبح شرعى مانند رو به قبله بودن و بسم اللَّه گفتن و غير آن بايد رعايت شود.(1)
ص: 72
كسانى كه پيش از رفتن به عرفات قصد ده روز در مكّه كرده اند، و نيّت نداشته اند قبل از ده روز از مكّه خارج شوند، هنگامى كه به عرفات و مشعر ومنى مى روند، نمازشان در آنجا تمام است، و اين مسافت گرچه در گذشته به اندازه چهار فرسخ بوده، ولى امروز به سبب توسعه مكّه كمتر شده و مسافت قصر نيست.
حجّاج محترمى كه در مكّه مكرّمه ده روز قصد اقامت مى كنند، نبايد در اين ايّام از مكّه خارج شوند؛ ولى مى توانند براى يكى دو ساعت به عرفات بروند و باز گردند.
ص: 73
كسى كه مى خواهد عمره ماه رجب را بجا آورد و بيم آن دارد كه آن ماه قبل از رسيدن به ميقات بگذرد جايز است قبل از ميقات محرم شود تا فضيلت عمره ماه رجب را درك كند، هر چند بقيّه اعمال در ماه شعبان انجام شود و اگر مى خواهد عمره ديگرى در ماه شعبان انجام دهد به قصد رجاء بجا آورد.
زوّار خانه خدا بايد از تمام كارهايى كه موجب وهن مذهب است اجتناب ورزند؛ مانند:
الف) بازگشت از مسجدالحرام و مسجدالنّبى و صفوف جماعت، هنگام اذان يا نزديك اذان يا بازگشتن با اجناس خريدارى شده به سمت كاروانها در چنان ساعاتى؛ بلكه اين كارها را كنار بگذارند، و
ص: 74
به جماعت بپيوندند.
ب) اجتماع پشت ديوار بقيع براى زيارت قبور معصومين عليهم السلام، هنگام نماز جماعت.
ج) پوشيدن لباسهاى نامناسب كه مايه وهن در انظار عموم است.
د) برخورد خشونت آميز در سخن يا رفتار با ساير زوّارخانه خدا، يا ساكنان مكّه و مدينه.
خلاصه، پيروان مكتب اهلبيت عليهم السلام بايد چنان رفتار كنند كه همه احساس نمايند آنها به بركت پيروى از اهلبيت عليهم السلام از تربيت بالايى برخوردارند(1)، و هيچ گونه بهانه اى به دست مخالفان ندهند، كه اين كار اجر و ثواب آنها را انشاء اللَّه مضاعف مى سازد.
ص: 75
ص: 76
زيارت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام كه عبارت از برقرار كردن ارتباط روحى و به وجود آوردن پيوند قلبى با آن بزرگواران است، (چه از طريق حضور نزد مرقد آنان باشد، يا ارتباط از راه دور، و فرستادن سلام و درود و تحيّت و اظهار ارادت و اخلاص به آستانشان همراه با بيان فضايل، كرامات، عبادات، اطاعات، و خدمات آنان) آثار فوق العاده سازنده اى در تربيت نفوس زيارت كنندگان، و ارتقاى روح آنان، و پرورش والاترين ارزش هاى معنوى و اخلاقى دارد، و چنانچه زيارت كننده بداند چه مى كند، و چه مى گويد، و چه مى خواهد؟ به خوبى
ص: 77
ص: 78
مى تواند راه قرب الى اللَّه را با سرعت بپيمايد و از كنار قبر آنان، با روحى با صفا، و پاك از گناه، و آماده براى اطاعت پروردگار، و انجام وظايف انسانى بازگردد. شرح اين مطلب را در كتاب مفاتيح نوين، كه عمده مطالب اين فصل از آن نقل شده، مطالعه فرماييد.
با توجّه به مقدّمه فوق به بخشى از زيارت هايى كه در مدينه منوّره خوانده مى شود، توجّه فرماييد.
امام صادق عليه السلام فرمودند: زائر نزد قبر پيامبر صلى الله عليه و آله برود، و بر آن حضرت سلام كند، و (در صورت امكان) كنار ستونى كه در سمت راست قبر و نزد سر مبارك حضرتش قرار دارد رو به قبله بايستد، و بگويد:
ص: 79
«اشْهَدُ انْ لا الهَ الَّا اللَّهُ، وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ، وَاشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، وَاشْهَدُ انَّكَ رَسُولُ اللَّهِ، وَانَّكَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِاللَّهِ، وَاشْهَدُ انَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ رِسالاتِ رَبِّكَ، وَ نَصَحْتَ لِأُمَّتِكَ، وَ جاهَدْتَ فى سَبيلِ اللَّهِ، وَعَبَدْتَ اللَّهَ حَتّى اتيكَ الْيَقينُ، بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، وَادَّيْتَ الَّذى عَلَيْكَ مِنَ الْحَقِّ، وَانَّكَ قَدْ رَؤُفْتَ بِالْمُؤْمِنينَ، وَغَلُظْتَ عَلَى الْكافِرينَ، فَبَلَّغَ اللَّهُ بِكَ افْضَلَ شَرَفِ مَحَلِّ الْمُكَرَّمينَ، الْحَمْدُ للَّهِ الَّذِى اسْتَنْقَذَنا بِكَ مِنَ الشِّرْكِ وَالضَّلالَةِ، اللهُمَّ فَاجْعَلْ صَلَواتِكَ وَصَلَواتِ مَلائِكَتِكَ الْمُقَرَّبينَ، وَ عِبادِكَ الصَّالِحينَ، وَ انْبِيآئِكَ الْمُرْسَلينَ، وَاهْلِ السَّمواتِ وَالْأَرَضينَ، وَمَنْ سَبَّحَ لَكَ يا رَبَّ الْعالَمينَ مِنَ الْأَوَّلينَ وَ
ص: 80
الْأ خِرينَ، عَلى مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ، وَ نَبِيِّكَ وَ امينِكَ وَ نَجِيِّكَ، وَحَبيبِكَ وَ صَفِيِّكَ، وَ خآصَّتِكَ وَ صَفْوَتِكَ، وَخِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ، اللهُمَّ اعْطِهِ الدَّرَجَةَ وَ الْوَسيلَةَ مِنَ الْجَنَّةِ، وَابْعَثْهُ مَقاماً مَحْمُوداً يَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَالْأ خِرُونَ، اللهُمَّ انَّكَ قُلْتَ وَلَوْ انَّهُمْ اذْ ظَلَمُوا انْفُسَهُمْ جآءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ، وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحيماً، وَانّى اتَيْتُ نَبِيَّكَ مُسْتَغْفِرًا تآئِباً مِنْ ذُنُوبى وَانّى اتَوَجَّهُ بِكَ الَى اللَّهِ رَبّى وَ رَبِّكَ، لِيَغْفِرَ لى ذُنُوبى
». سپس فرمود: اگر تو را حاجتى باشد رو به قبله بايست، و دو دستت را بالا ببر و حاجتت را طلب كن، كه اميد است برآورده شود، إن شاءاللَّه.(1)
ص: 81
امام صادق عليه السلام از اجداد طاهرينش روايت كرده كه: هر كس قبر(1) حضرت زهرا عليها السلام را زيارت كند، و به شكل زير به آن حضرت سلام دهد، و استغفار كند خداوند او را مى بخشد و وارد بهشت مى كند.
«السَّلامُ عَلَيْكِ يا سِيِّدَةَ نِسآءِ الْعالَمينَ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا والِدَةَ الحُجَجِ عَلَى النَّاسِ أجمَعين، السَّلامُ
ص: 82
عَلَيكِ أَيَّتُهَا الْمَظْلومَةُ الْمَمْنُوعَةُ حَقُّها
». سپس بگو:
«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى أَمَتِكَ وَ ابنَةِ نَبيِّكَ، وَ زَوْجَةِ وَصِىِّ نَبِيِّكَ، صَلاةً تُزْلِفُها فَوقَ زُلفى عِبادِكَ الْمُكَرَّمينَ مِن أهلِ السَّمواتِ وَ أَهْلِ الْأَرَضينَ
».(1)
«السَّلامُ عَلَيْكِ يا مُمْتَحَنَةُ امْتَحَنَكِ اللَّهُ الَّذى خَلَقَكِ قَبْلَ انْ يَخْلُقَكِ، فَوَجَدَكِ لِما امْتَحَنَكِ صابِرَةً، وَزَعَمْنا انَّا لَكِ اولِيآءُ و مُصَدِّقُونَ، وَصابرُونَ لِكُلِّ ما اتانا بِهِ ابُوكِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَاتى بِهِ وصِيُّهُ، فَانَّا نَسْئَلُكِ انْ كُنَّا صَدَّقْناكِ، إلَّاالْحَقْتِنا بِتَصْديقِنا لَهُما، لِنُبشِّرَ انْفُسَنا بانَّا قَدْ طَهُرْنا بِوِلايَتِكِ
».(2)
ص: 83
هنگامى كه به زيارت قبور ائمّه مظلوم بقيع مشرّف شدى، روبروى آن قبور و پشت به قبله بايست، و به شكل زير آن حضرات را زيارت كن:
«السَّلامُ عَلَيْكُمْ أَئِمَّةَ الْهُدى، السَّلامُ عَلَيْكُمْ أهْلَ التَّقْوى، السَّلامُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا الْحُجَجُ عَلى أهْلِ الدُّنْيا، السَّلامُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا الْقُوّامُ في الْبَرِيَّةِ بِالْقِسْطِ، السَّلامُ عَلَيْكُمْ أهْلَ الصَّفْوَةِ، السَّلامُ عَلَيْكُمْ آلَ رَسُولِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَيْكُم أهلَ النَّجْوى، أَشْهَدُ أنَّكُمْ قَدْ بَلَّغْتُمْ وَ نَصَحْتُمْ وَ صَبَرْتُمْ في ذاتِ اللَّهِ، وَ كُذِّبْتُمْ وَ اسي ءَ إلَيْكُمْ فَغَفَرْتُمْ، وَ أَشْهَدُ أنَّكُمُ الْأئِمَّةُ الرّاشِدُونَ الْمُهْتَدُونَ، وَ أَنَ
ص: 84
طاعَتَكُمْ مَفْرُوضَةٌ، وَ أَنَّ قَوْلَكُمُ الصِّدْقُ، وَ انَّكُمْ دَعَوْتُمْ فَلَمْ تُجابُوا، وَ أَمَرْتُمْ فَلَمْ تُطاعُوا، وَ أنَّكُمْ دَعآئِمُ الدّينِ و أرْكانُ الأرْضِ، لَمْ تَزالُوا بِعَيْنِ اللَّهِ يَنْسَخُكُمْ مِنْ أَصْلابِ كُلِّ مَطَهَّرٍ، وَ يَنْقُلُكُمْ مِنْ أرْحامِ الْمُطَهَّراتِ، لَمْ تُدَنِّسْكُمُ الْجاهِلِيَّةُ الْجَهْلاءُ، وَ لَمْ تَشْرَكْ فيكُمْ فِتَنُ الأهْواءِ، طِبْتُمْ وَ طابَ مَنْبَتُكُمْ، مَنَّ بِكُمْ عَلَيْنا دَيّانُ الدّينِ، فَجَعَلَكُمْ فِي بُيُوتٍ اذِنَ اللَّهُ انْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ، وَ جَعَلَ صَلاتَنا عَلَيْكُمْ رَحْمَةً لَنا، وَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِنا، اذِ اخْتارَكُمُ اللَّهُ لَنا، وَ طَيَّبَ خَلْقَنا بِما مَنَّ عَلَيْنا مِنْ وِلايَتِكُمْ، وَ كُنَّا عِنْدَهُ مُسَمِّينَ بِعِلْمِكُمْ، مُعْتَرِفِينَ بِتَصْدِيقِنا ايَّاكُمْ، وَ هذا مَقامُ مَنْ اسْرَفَ وَ اخْطَأَ وَ اسْتَكانَ وَ اقَرَّ بِما جَنى وَرَجى بِمَقامِهِ الْخَلاصَ، وَ انْ يَسْتَنْقِذَهُ بِكُمْ
ص: 85
مُسْتَنْقِذُ الْهَلْكَى مِنَ الرَّدى فَكُونُوا لِي شُفَعآءَ، فَقَدْ وَفَدْتُ الَيْكُمْ اذْ رَغِبَ عَنْكُمْ اهْلُ الدُّنْيا، وَ اتَّخَذُوا آياتِ اللَّهِ هُزُواً، وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها. يا مَنْ هُوَ قآئِمٌ لا يَسْهُو، وَ دآئِمٌ لا يَلْهُو، وَ مُحِيطٌ بِكُلِّ شَيْ ءٍ، لَكَ الْمَنُّ بِما وَفَّقْتَنِي، وَ عَرَّفْتَنِي بِما اقَمْتَنِي عَلَيْهِ، اذْ صَدَّ عَنْهُ عِبادُكَ، وَ جَهِلُوا مَعْرِفَتَهُ، وَ اسْتَخَفُّوا بِحَقِّهِ، وَ مالُوا الى سِواهُ، فَكانَتِ الْمِنَّةُ مِنْكَ عَلَيَّ مَعَ اقْوامٍ خَصَصْتَهُمْ بِما خَصَصْتَنِي بِهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ إذ كُنْتُ عِنْدَكَ في مَقامي هذا، مَذْكُوراً مَكْتُوباً، فَلا تَحْرِمْني ما رَجَوْتُ، وَ لا تُخَيِّبْني فيما دَعَوْتُ، بِحُرْمَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطّاهِرينَ، وَ صَلَّى اللَّهُ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
».(1)
ص: 86
سپس براى خود و ملتمسين دعا و حاجتمدان، دعا كن.
پس از آن قبور فاطمه بنت اسد، و ابراهيم فرزند رسول خدا صلى الله عليه و آله و ساير بزرگان بقيع را زيارت كن، و بر آنها درود و رحمت فرست، و بر ايشان فاتحه بخوان، و براى زائر سزاوار است مساجد هفتگانه و مسجد قبا و قبور شهداى احد را زيارت كند.
حضرت رضا عليه السلام در پاسخ كسى كه از زيارت قبر امام موسى كاظم عليه السلام سؤال كرده بود، فرمودند: كافى است كه در همه جا (يعنى در زيارت هر يك از ائمّه، و خطاب به شخص آن امام، يا به همه ائمّه به طور دسته جمعى) بگوييد:
ص: 87
«السَّلامُ عَلى اوْلِيآءِ اللَّهِ وَاصْفِيآئِه، السَّلامُ عَلى امَنآءِ اللَّهِ وَاحِبَّآئِهِ، السَّلامُ عَلى انْصارِ اللَّهِ وَخُلَفآئِهِ، السَّلامُ عَلى مَحآلِّ مَعْرِفَةِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلى مَساكِنِ ذِكْرِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلى مَظاهِرِ امْرِ اللَّهِ وَنَهْيِهِ، السَّلامُ عَلَى الدُّعاةِ الَى اللَّهِ، السَّلامُ عَلَى الْمُسْتَقِرّينَ فى مَرْضاتِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَى الُمخْلِصينَ فى طاعَةِ اللَّهِ، السَّلامُ عَلَى الْأَدِلّاءِ عَلَى اللَّهِ السَّلامُ عَلَى الَّذينَ مَنْ والاهُمْ فَقَدْ والَى اللَّهَ، وَمَنْ عاداهُمْ فَقَدْ عادَى اللَّهَ، وَمَنْ عَرَفَهُمْ فَقَدْ عَرَفَ اللَّهَ، وَمَنْ جَهِلَهُمْ فَقَدْ جَهِلَ اللَّهَ، وَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِمْ فَقَدِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ، وَمَنْ تَخَلّى مِنْهُمْ فَقَدْ تَخَلّى مِنَ اللَّهِ، وَاشْهِدُ اللَّهَ انّى سِلْمٌ لِمَنْ سالَمْتُمْ، وَحَرْبٌ لِمَنْ حارَبْتُمْ، مُؤْمِنٌ بِسِرِّكُمْ وَعَلانِيَتِكُمْ، مُفَوِّضٌ فى ذلِكَ كُلِّهِ الَيْكُمْ،
ص: 88
لَعَنَ اللَّهُ عَدُوَّ آلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ، وَابْرَءُ الَى اللَّهِ مِنْهُمْ، وَصَلَّى اللَّهُ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ
».(1)
به هنگام زيارت قبر حضرت حمزه، عموى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در احد بگويد:
«السَّلامُ عَلَيْكَ يا عَمَّ رَسُولِ اللَّهِ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا خَيْرَ الشُّهَدآءِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا اسَدَ اللَّهِ وَ اسَدَ رَسُولِهِ، اشْهَدُ انَّكَ قَدْ جاهَدْتَ فِى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ، وَ جُدْتَ بِنَفْسِكَ، وَ نَصَحْتَ رَسُولَ اللَّهِ، وَ كُنْتَ فِيما عِنْدَ اللَّهِ سُبْحانَهُ راغِباً، بِابِي أَنْتَ وَ امِّي، مُتَقَرِّباً الى
ص: 89
رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله بِذلِكَ، راغِباً الَيْكَ فِى الشَّفاعَةِ، ابْتَغِي بِزِيارَتِكَ خَلاصَ نَفْسِي، مُتَعَوِّذاً بِكَ مِنْ نارٍ اسْتَحَقَّها مِثْلِي بِما جَنَيْتُ عَلى نَفْسِي، هارِباً مِنْ ذُنُوبِي الَّتِي احْتَطَبْتُها عَلى ظَهْرِي، فَزِعاً الَيْكَ رَجاءَ رَحْمَةِ رَبِّي، اتَيْتُكَ مِنْ شُقَّةٍ بَعِيدَةٍ، طالِباً فَكاكَ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ، وَ قَدْ اوْقَرَتْ ظَهْرِي ذُنُوبِي، وَ اتَيْتُ ما اسْخَطَ رَبِّي، وَ لَمْ اجِدْ احَداً افْزَعُ الَيْهِ خَيْراً لِي مِنْكُمْ اهْلَ بَيْتِ الرَّحْمَةِ، فَكُنْ لِي شَفِيعاً يَوْمَ فَقْرِي وَ حاجَتِي، فَقَدْ سِرْتُ الَيْكَ مَحْزُوناً، وَ اتَيْتُكَ مَكْرُوباً، وَ سَكَبْتُ عَبْرَتِي عِنْدَكَ باكِياً، وَ صِرْتُ الَيْكَ مُفْرَداً، وَ انْتَ مِمَّن امَرَنِيَ اللَّهُ بِصِلَتِهِ، وَحَثَّنِي عَلى بِرِّهِ، وَ دَلَّنِي عَلى فَضْلِهِ، وَ هَدانِي لِحُبِّهِ، وَ رَغَّبَنِي فِى الْوِفادَةِ الَيْهِ، وَ الْهَمَنِي طَلَبَ الْحَوآئجِ
ص: 90
عِنْدَهُ، انْتُمْ اهْلُ بَيْتٍ لا يَشْقى مَنْ تَوَلَّاكُمْ، وَ لايَخِيبُ مَنْ أتَاكُمْ، وَ لايَخْسَرُ مَنْ يَهْواكُمْ، وَ لا يَسْعَدُ مَنْ عاداكُمْ
».(1)
هنگام وداع با پيامبر صلى الله عليه و آله بگويد:
«اللَّهُمَّ لْا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَةِ قَبْرِ نَبِيِّكَ صلى الله عليه و آله، فَانْ تَوَفَّيْتَنِي قَبْلَ ذلِكَ فَانِّي اشْهَدُ فِي مَماتِي عَلى ما اشْهَدُ عَلَيْهِ فِي حَياتِي، انْ لا الهَ الَّا انْتَ، وَ انَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ
». يكى از ياران امام صادق عليه السلام از آن حضرت در ارتباط با وداع قبر رسول اللَّه صلى الله عليه و آله سؤال كرد، فرمود: بگو:
ص: 91
«صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكَ السَّلامُ عَلَيْكَ لا جَعَلَهُ اللَّهُ آخِرَ تَسْلِيمِى عَلَيْكَ
».(1)
و پس از وداع با قبر رسول خدا صلى الله عليه و آله قبور ائمّه بقيع عليهم السلام را نيز زيارت كند، و با آنان وداع نمايد و بگويد:
«السَّلامُ عَلَيْكُمْ ائِمَّةَ الْهُدى وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ، اسْتَوْدِعُكُمُ اللَّهَ وَ اقْرَءُ عَلَيْكُمُ السَّلامَ، آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ بِما جِئْتُم بِهِ وَدَلَلْتُمْ عَلَيْهِ، اللَّهُمَّ فَاكتُبْنا مَعَ الشَّاهِدينَ
». و سپس مى گويد:
«وَ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيارَتِهِمْ بِرَحْمَتِكَ
ص: 92
ياارْحَمَ الرَّاحِمينَ، السَّلامُ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ ».
مستحب است پس از تلبيه واجب (
لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لاشَريكَ لَكَ لَبَّيْكَ، انَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ، لاشَريكَ لَكَ
)، لبّيك هاى زير را نيز بگويد:
«لَبَّيْكَ ذَا الْمَعارِجِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ داعِياً الى دارِ السَّلامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ غَفَّارَ الذُّنُوبِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ اهْلَ التَّلْبِيَةِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ ذَاالْجَلالِ وَ الْاكْرامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ تُبْدِئُ وَ الْمَعادُ الَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ تَسْتَغْني وَ يُفْتَقَرُ الَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ مَرْعُوباً وَ مَرْهُوباً الَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ الهَ الْحَقِّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ ذَا النَّعْمآءِ وَ
ص: 93
الْفَضْلِ الْحَسَنِ الْجَميلِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ كَشَّافَ الْكُرَبِ العِظامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدَيكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ يا كَرِيمُ لَبَّيْكَ
». شخصى كه عمره به جا مى آورد تلبيه گفتن را تا زمانى كه خانه هاى مكّه را ببيند، ادامه مى دهد و سپس قطع مى كند، و تلبيه حج تا ظهر روز عرفه ادامه خواهد داشت، و پس از آن قطع خواهد شد.
خواندن دعاهاى زير در هر يك از شوطهاى طواف به ترتيبى كه مى آيد، شايسته است:
شوط اوّل
«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِموُنَ، لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ لا نَعْبُدُ إِلَّا إِيَّاهُ، مُخْلِصينَ لَهُ
ص: 94
الدينَ، وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكوُنَ، لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ رَبُّنا وَ رَبُّ آبائِنَا االأَوَّلينَ، لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ، أَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَ نَصَرَ عَبْدَهُ، وَ أَعَزَّجُنْدَهُ، و هَزَمَ الأَحْزابَ وَحْدَهُ، فَلَهْ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيى وَ يُمييتُ وَ يُمييتُ وَ يُحْيى وَ هُوَ حَىٌّ لا يَموُتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىْ ءٍ قَديرٌ، أَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، رَبَّنا آتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ فِى الآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنَا عَذابَ النَّارِ، وَ صَلَّى اللَّهُ عَلى سَيِّدِنا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الأَطْهارِ
». شوط دوّم
«أَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، أَللَّهُمَّ اهْدِنى مِنْ عِنْدِكَ، وَ أَفِضْ عَلَىَّ مِن فَضْلِكَ، وَ
ص: 95
انْشُرْ عَلَىَّ مِنْ رَحْمَتِكَ، وَ أَنْزِلْ عَلَىَّ مِنْ بَرَكاتِكَ، سُبْحانَكَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ، إِغْفِرْ لى ذُنُوبى كُلَّها جَميعاً، فَانَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ، أَللَّهُمَّ إِنّى أَسْئَلُكَ مِنْ كُلّ خَيْرٍ أَحاطَ بِهِ عِلْمُكَ، وَ أَعوُذُ بِكَ مِنْ كُلِّ شَرٍّ أَحاطَ بِهِ عِلْمُكَ، أَللَّهُمَّ إِنّى أَسْئَلُكَ عافِيَتَكَ فى أُموُرى كُلِّها، وَ أَعوُذُ بِكَ مِنْ خِزْىِ الدُّنْيا وَ عَذابِ االْآخِرَةِ، وَ أَعوُذُ بِوَجْهِكَ الْكَريمِ، وَ عِزَّتِكَ الَّتى لا تُرامُ، وَ قُدْرَتِكَ الَّتى لا يَمْتَنِعُ مِنْها شَىْ ءٌ، مِنْ شَرِّ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلىِّ الْعَظيمِ
». شوط سوّم
«أَللَّهُمَّ إِنّى أَسْئَلُكَ بِاسْمِكَ الْمَكْنُونِ الَمحْزوُنِ
ص: 96
الطَّاهِرِ الطُّهْرِ الْمُبارَكِ، وَ أَسْئَلُكَ بِاسْمِكَ الْعَظيمِ، وَ سُلْطانِكَ الْقَديمِ، يا واهِبَ الْعَطايا، وَ يا مُطْلِقَ الأُسارى وَ يا فَكَّاكَ الرِّقابِ مِنَ النَّارِ، أَسْئَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تُعْتِقَ رَقَبَتى مِنَ النَّارِ، وَ أَنْ تُخْرِجَنى مِنَ الدُّنْيا سالِماً، وَ تُدْخِلَنى الْجَنَّةَ آمِناً، وَ أَنْ تَجْعَلَ دُعائى أَوَّلَهُ فَلاحاً، وَ أَوْسَطَهُ نَجاحاً، وَ آخِرَهُ صَلاحاً، إِنَّكَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيوْبِ
». شوط چهارم
«أَللَّهُمَّ إِنَّ مَغْفِرَتَكَ أَرْجى مِنْ عَمَلى وَ إِنَّ رَحْمَتَكَ أَوْسَعُ مِنْ ذَنْبى أَللَّهُمَّ إِنْ كانَ ذَنْبى عِنْدَكَ عَظيماً فَعَفْوُكَ أَعْظَمُ مِنْ ذَنْبى أَللَّهُمَّ إِنْ لَمْ
ص: 97
أَكُنْ أَهْلًا أَنْ أَبْلُغَ رَحْمَتَكَ، فَرَحْمَتُكَ أهْلٌ أَنْ تَبْلُغَنى وَ تَسَعَنى لِأَنَّها وَسِعَتْ كُلَّ شَىْ ءٍ، بِرَحْمَتِكَ يا أَرْحَمَ الرَّاحِمينَ. سُبْحانَ مَنْ لا يَعْتَدى عَلى أَهْلِ مَمْلِكَتِهِ، سُبْحانَ مَنْ لا يَأْخُذُ أَهْلَ الأَرْضِ بِأَلْوانِ الْعَذابِ، سُبْحانَ الرَّؤُوفِ الرَّحيمِ. أَللَّهُمَّ اجْعَلْ لى فى قَلْبى نوُراً وَ بَصَراً وَ فَهْماً وَ عِلْماً، إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَىْ ءٍ قَديرٍ
». شوط پنجم
«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَظيمُ الْحَليمُ، لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ الْعَرْشِ الْكَريمِ، أَلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ.
أَللَّهُمَّ إِنّى أَسْئَلُكَ موُجِباتِ رَحْمَتِكَ، وَ عَزائِمَ مَغْفِرَتِكَ، وَ الْغَنيمَةَ مِنْ كُلِّ بِرٍّ، وَ السَّلامَةَ مِنْ
ص: 98
كُلِّ إِثْمٍ. أَللَّهُمَّ لاتَدَعْ لى ذَنْباً إِلَّا غَفَرْتَهُ، وَ لا هَمّاً إِلَّا فَرَّجْتَهُ، وَ لا سُقْماً إِلَّا شَفَيْتَهُ، وَ لا عَيْباً إِلَّا سَتَرْتَهُ، وِ لا رِزْقاً إِلَّا بَسَطْتَهُ، وَ لا خَوْفاً إِلَّا آمَنْتَهُ، وَ لا سُوءً إِلَّا صَرَفْتَهُ، وَ لا حاجَةً هِىَ لَكَ رِضاً، وَلِىَ فيها صَلاحٌ إِلَّا قَضَيْتَها، يا أَرْحَمَ الرَّاحِمينَ، آمينَ رَبَّ الْعالَمينَ
». شوط ششم
«أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذى لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَىُّ الْقَيّوُمُ، الرَّحْمنُ الرَّحيمِ، ذُو الْجَلالِ وَ الإِكْرمِ، وَ أَسْألُهُ أَنْ يَتوُبَ عَلَىَّ تَوْبَةَ عَبْدٍ ذَليلٍ خاضِعٍ فَقيرٍ بائِسٍ مِسْكينٍ مُسْتَكينٍ مُسْتَجيرٍ، لا يَمْلِكُ لِنَفْسِهِ نَفْعاً وَ لا ضَرّاً وَ لا مَوْتاً وَ لا حَيوةً وَ لا نُشوراً، أَللَّهُمَ
ص: 99
إِنّى أَعوُذُ بِكَ مِنْ نَفْسٍ لا تَشْبَعُ، وَ مِنْ قَلْبٍ لا يَخْشَعُ، وَ مِنْ عِلْمٍ لا يَنْفَعُ، وَ مِنْ صَلوةٍ لا تُرْفَعُ، وَ مِنْ دُعاءٍ لا يُسْمَعُ، أَللَّهُمَّ إِنّى أَسْئَلُكَ الْيُسْرَ بَعْدَ الْعُسْرِ، وَ الْفَرَجَ بَعْدَ الْكَرْبِ، وَ الرَّخاءَ بَعْدَ الشِّدَّةِ، أَللَّهُمَّ ما بِنا مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنْكَ، لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَ أَتوُبُ إِلَيْكَ
». شوط هفتم
«أَللَّهُمَّ إِنّى أَسْئَلُكَ بِوَجْهِكَ الْكَريمِ، وَ اسْمِكَ الْعَظيمِ، وَ مُلْكِكَ الْقَديمِ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَنْ تَغْفِرَلى ذَنْبِىَ الْعَظيمِ، إِنَّهُ لا يَغْفِرُ الْعَظيمَ إِلَّا الْعَظيمُ، أَللَّهُمَّ إِنّى أَسْئَلُكَ موُجِباتِ رَحْمَتِكَ، وَ عَزائِمَ مَغْفِرَتِكَ، وَ النَّجاةَ مِنَ النَّارِ وَ
ص: 100
مِنْ كُلِّ، بَلِيَّةٍ، وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ، وَ الرِّضْوانِ فى دارِ السَّلامِ، وَ جِوارِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلامُ، أَللَّهُمَّ ما بِنا مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنْكَ، لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَ أَتوُبُ إِلَيْكَ. أَللَّهُمَّ إِنّى أَسْألُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْكَ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلِ النّوُرَ فى بَصَرى وَ الْبَصيرَةَ فى دينى وَ الْيَقينَ فى قَلْبى وَ الإِخْلاصَ فى عَمَلى وَ السَّلامَةَ فى نَفْسى وَ السَّعَةَ فى رِزْقى وَ الشُّكْرَ لَكَ أَبَداً ما أَبْقَيْتَنى بِرَحْمَتِكَ يا أَرْحَمَ الرَّاحِمينَ
خواندن دعاهاى زير در هر يك از دورهاى سعى، به ترتيبى كه مى آيد شايسته است:
ص: 101
دور اوّل (از صفا به مروه)
«اللَّهُ اكْبَرُ كَبِيراً، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيراً، وَ سُبْحانَ اللّهِ الْعَظِيمِ وَ بِحَمْدِهِ الْكَرِيمِ بُكْرَةً وَ أَصِيلًا، وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا، لا الهَ الَّا اللَّهُ وَحْدَهُ، انْجَزَ وَعْدَهُ، وَ نَصَرَ عَبْدَهُ، وَ هَزَمَ الْاحْزابَ وَحْدَهُ، لا شَى ءَ قَبْلَهُ وَ لا بَعْدَهُ، يُحْيِي وَ يُمِيتُ، وَ هُوَ حَىٌّ لا يَمُوتُ وَ لا يَفُوتُ أَبَداً، بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ الَيْهِ الْمَصِيرُ، وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ. رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ، وَ اعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمْ، انَّكَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، انَّكَ انْتَ اللَّهُ الْاعَزُّ الْاكْرَمُ، رَبِّ نَجِّنا مِنَ النّارِ سالِمِينَ غانِمِينَ، فَرِحِينَ مُسْتَبْشِرِينَ، مَعَ عِبادِكَ الصَّالِحِينَ، مَعَ الَّذِينَ انْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ، وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ،
ص: 102
وَ حَسُنَ اولئِكَ رَفِيقاً، ذلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ، وَ كَفى باللَّهِ عَلِيماً، لا الهَ الّا اللَّهُ، حَقّاً حَقّاً، لا الهَ الَّا اللَّهُ، وَ لا نَعْبُدُ الّا ايَّاهُ، مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينُ، وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرُونَ
». و نزديك مروه اين آيه خوانده مى شود:
«انَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ اوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ انْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَانَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَلِيمٌ
». دور دوّم (از مروه به صفا)
«اللَّهُ اكْبَرُ اللَّهُ اكْبَرُ، اللَّهُ اكْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ، لا اله الَّا اللَّهُ الْوحِدُ الْاحَدُ، الْفَرْدُ الصَّمَدُ، الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لا وَلَداً، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي
ص: 103
الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً.
اللَّهُمَّ انَّكَ قُلْتَ فِي كِتابِكَ الْمُنْزَلِ: «ادْعُونِي اسْتَجِبْ لَكُمْ»، دَعَوْناكَ رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا كَما امَرْتَنا، انَّكَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ، رَبَّنا انَّنا سَمِعنا مُنادِياً يُنادِى لِلْإِيمانِ انْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنّا، رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ كَفِّرْ عَنَّا سَيِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ، رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِكَ وَ لا تُحْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ انَّكَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ، رَبَّنا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنا وَ الَيْكَ انَبْنا وَ الَيْكَ الْمَصِيرُ، رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونا بالْإِيمانِ، وَ لا تَجْعَلْ فِى قُلُوبِنا غِلًا لِلَّذِينَ آمَنُوا، رَبَّنا انَّكَ رَؤُفٌ رَحِيمٌ، رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ، وَاعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ، انَّكَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، انَّكَ انْتَ اللَّهُ الْأَعَزُّ الَاكْرَمُ. انَّ الصَّفا وَ
ص: 104
الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ، اوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ انْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَانَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَلِيمٌ
». دور سوّم
«اللَّهُ اكْبَرُ اللَّهُ اكْبَرُ، اللَّهُ اكْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ، رَبَّنا اتْمِمْ لَنا نُورَنا وَ اغْفِرْ لَنا، انَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ. اللَّهُمَّ انِّي اسْئَلُكَ الْخَيْرَ كُلَّهُ، عاجِلَهُ وَ آجِلَهُ، وَ اسْتَغْفِرُكَ لِذَنْبِي، وَ اسْئَلُكَ رَحْمَتَكَ يا ارْحَمَ الرّاحِمِينَ. رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ، وَ اعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ، انّكَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، انَّكَ انْتَ اللَّهُ الْأَعَزُّ الْأَكْرَمُ، رَبِّ زِدْنِي عِلْماً، وَ لا تُزِغْ قَلْبِي بَعْدَ اذْ هَدَيْتَنِي، وَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً، انَّكَ انْتَ
ص: 105
الْوَهّابُ. اللَّهُمَّ عافِنِى فِي سَمْعِي وَ بَصَرِي، لا الهَ الَّا انْتَ، سُبْحانَكَ انِّي كُنْتُ مِنَ الظّالِمِينَ. اللَّهُمَّ انِّي اعُوذُ بِكَ مِنَ الْكُفْرِ وَ الْفَقْرِ، اللَّهُمَّ انِّي اعُوذُ بِرِضاكَ مِنْ سَخَطِكَ، وَ بِمُعافاتِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ، وَ اعُوذُ بِكَ مِنْكَ لا احْصِي ثَناءً عَلَيْكَ، انْتَ كَما اثْنَيْتَ عَلى نَفْسِكَ، فَلَكَ الْحَمْدُ حَتّى تَرْضى
». «انَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ اوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ انْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَّوَعَ خَيْراً فَانَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَلِيمٌ
». دور چهارم
«اللَّهُ اكْبَرُ اللَّهُ اكْبَرُ، اللَّهُ اكْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ، اللَّهُمَّ انِّي اسْئَلُكَ مِنْ خَيْرِ ما تَعْلَمُ، وَ اعُوذُ بِكَ مِنْ
ص: 106
شَرِّ ما تَعْلَمُ، وَ اسْتَغْفِرُكَ مِنْ كُلِّ ما تَعْلَمُ، وَ اعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ ما تَعْلَمُ، وَ اسْتَغْفِرُكَ مِنْ كُلِّ ما تَعْلَمُ، انَّكَ انْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ، لا الهَ الَّا اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبِينُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ الصِّادِقُ الْوَعْدِ الْأَمِينُ.
اللَّهُمَّ انِّي اسْئَلُكَ كَما هَدَيْتَنِي لِلْإِسْلام انْ لا تُنْزِعَهُ مِنِّي، حَتّى تَتَوَفَّانِي عَلَيْهِ وَ انَا مُسْلِمٌ. الّلهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُوراً، وَ فِي سَمْعِي نُوراً، وَ فِي بَصَرِي نُوراً.
اللَّهُمَّ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي، وَ يَسِّرْلِي امْرِي، وَ اعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ وَساوِسِ الصَّدْرِ، وَ شَتاتِ الْأَمْرِ، وَ فِتْنَةِ الْقَبْرِ. اللَّهُمَّ انِّي اعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ ما يَلِجُ فِي اللَّيْلِ، وَ مِنْ شَرِّ ما يَلِجُ فِي النَّهارِ، وَ مِنْ شَرِّ ما تَهَبُ بِهِ الرِّياحُ، يا ارْحَمَ الرَّحِمِينَ. سُبْحانَكَ ما عَبَدْناكَ حَقَّ عِبادَتِكَ يا اللَّهُ، سُبْحانَكَ ما
ص: 107
ذَكَرْناكَ حَقَّ ذِكْرِكَ يا اللَّهُ، رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ، وَ اعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ، انَّكَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، انَّكَ انْتَ اللَّهُ الْأَعَزُّ الْأَكْرَمُ.
انَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ اوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ انْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَانَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَلِيمٌ
». دور پنجم
«اللَّهُ اكْبَرُ اللَّهُ اكْبَرُ، اللَّهُ اكْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ، سُبْحانَكَ ما شَكَرْنكَ حَقَّ شُكْرِكَ يا اللَّهُ، سُبْحانَكَ ما اعْلى شَأْنَكَ يا اللَّهُ، اللَّهُمَّ حَبِّبْ اليْنَا الْايمانَ، وَزَيِّنْهُ فِي قُلُوبِنا، وَ كَرِّهْ الَيْنَا الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ، وَ اجْعَلْنا مِنَ الرَّشِدِينَ. رَبِّ اغْفِرْ وَ
ص: 108
ارْحَمْ، وَ اعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ، انَّكَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، انَّكَ انْتَ اللَّهُ الْأَعَزُّ الْأَكْرَمُ. اللَّهُمَّ قِنِي عَذابَكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبادَكَ، اللَّهُمَّ اهْدِنِي بِالهُدى وَ نَقِّنِي بِالتَّقْوى وَ اغْفِرْ لِي فِي الْآخِرَةِ وَ الْأُولى اللَّهُمَّ ابْسِطْ عَلَيْنا مِنْ بَرَكاتِكَ وَ رَحْمَتِكَ وَ فضْلِكَ وَ رِزْقِكَ، اللَّهُمْ انِّي اسْئَلُكَ النَّعِيمَ الْمُقِيمَ، الَّذِي يَحُولُ وَ لا يَزُولُ ابَداً، اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُوراً، وَ فِي سَمْعِي نُوراً، وَ فِى بَصَرى نُوراً، وَ فى لِسانى نوراً، وَ عَنْ يَمِيِني نُوراً، وَ مِنْ فَوْقِي نُوراً، وَاجْعَلْ فِي نَفسِي نُوراً، وَ عَظِّمْ لِي نُوراً. رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي وَ يَسِّرْلِي امْرِي.
انَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهَ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ اوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ انْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ
ص: 109
مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَانَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَلِيمٌ
». دور ششم
«اللَّهُ اكْبَرُ اللَّهُ اكْبَرُ، اللَّهُ اكْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ، لا الهَ الَّا اللَّهُ وَحْدَهُ، صَدَقَ وَعْدَهُ، وَ نَصَرَ عَبْدَهُ، وَ هَزَمَ الْاحْزابَ وَحْدَهُ، لا الهَ الَّا اللَّهُ، وَ لا نَعْبُدُ الَّا ايَّاهُ، مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ، وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرونَ. الّلهُمَّ انِّي اسْئَلُكَ الْهُدى وَ التُّقى وَ الْعِفافَ وَ الْغِنى الّلهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ كَالَّذِي تَقُولُ، وَ خَيْراً مِمَّا نَقُولُ، الّلهُمَّ انِّي اسْئَلُكَ رِضاكَ وَ الْجَنَّةَ، وَ اعُوذُ بِكَ مِنْ سَخَطِكَ وَ النَّارَ، وَ ما يُقَرّبُنِي الَيْها مِنْ قَوْلٍ وَ فِعْلٍ اوْ عَمَلٍ، الّلهُمَّ بِنُورِكَ اهْتَدَيْنا، وَ بِفَضْلِكَ اسْتَغْنَيْنا، وَ فِي كَنَفِكَ وَ انْعامِكَ وَ عَطائِكَ وَ
ص: 110
احْسانِكَ اصْبَحْنا وَ امْسَيْنا، انْتَ الْأَوَّلُ فَلا قَبْلَكَ شَيْ ءٌ، وَ الْآخِرُ فَلا بَعْدَكَ شَيْ ءٌ، وَ الظَّاهِرُ فَلا شَيْ ءَ فَوْقَكَ، وَ البْاطِنُ فَلا شَيْ ءَ دُونَكَ، نَعُوذُ بِكَ مِنَ الْفَلْسِ وَ الْكَسَلِ وَ عَذابِ الْقَبْرِ، وَ فِتْنَةِ الْغِنى و نَسْئَلُكَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ. رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ، وَ اعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ، انَّكَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، انَّكَ انْتَ اللَّهُ الْأَعَزُّ الْأَكْرَمُ. انَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ اوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ انْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَانَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَلِيمٌ
». دور هفتم
«اللَّهُ اكْبَرُ اللَّهُ اكْبَرُ، اللَّهُ اكْبَرُ كَبِيراً، و الْحَمْدُ
ص: 111
لِلَّهِ كَثِيراً، الّلهُمَّ حَبِّبْ الَىَّ الْإِيمانَ وَ زَيِّنْهُ فِي قَلْبِي، وَ كَرِّهْ الَيَّ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ، وَ اجْعَلْنِي مِنَ الرَّشِدِينَ. رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ، وَ اعْفُ وَ تَكَرَّمْ، وَ تَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ، انّكَ تَعْلَمُ ما لا نَعْلَمُ، انَّكَ انْتَ اللَّهُ الْأَعَزُّ الْأَكْرَمُ، الّلهُمَّ اخْتِمْ بِالْخَيْراتِ آجالَنا، وَ حَقِّقْ بِفَضْلِكَ آمالَنا، وَ سَهِّلْ لِبُلُوغِ رِضاكَ سُبُلَنا، وَ حَسِّنْ فِي جَمِيعِ الْأَحْوالِ اعْمالَنا. يا مُنْقِذَ الْغَرقى يا مُنجِيَ الْهَلْكى يا شاهِدَ كُلِّ نَجْوى يا مُنْتَهى كُلِّ شَكْوى يا قَدِيمَ الْإِحْسانِ، يا دائِمَ الْمَعْرُوفِ، يا مَنْ لا غِنى بِشيْ ءٍ عَنْهُ، وَ لابُدَّ لِكُلِّ شَيْ ءٍ مِنْهُ، يا مَنْ رِزْقُ كُلِّ شَيْ ءٍ عَلَيْهِ، وَ مَصِيرُ كُلِّ شَيْ ءٍ الَيْهِ.
الّلْهُمَّ انِّي عائِذٌ بِكَ مِنْ شَرِّ ما اعْطَيْتَنا، وَ مِنْ شَرِّ ما مَنَعْتَنا. الّلهُمَّ تَوَفَّنا مُسْلِمِينَ، وَ الْحِقْنا
ص: 112
بَالصَّالِحِينَ، غَيْرَ خَزايا وَ لا مَفْتُونينَ، رَبِّ يَسِّرْ وَ لا تُعَسِّرْ، رَبِّ اتْمِمْ بِالْخَيْر.
انَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ اوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ انْ يَطَّوَفَ بِهِما، وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَانَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَلِيمٌ
كسى كه مى خواهد از مكّه خارج شود مستحبّ است طواف وداع بجا آورد، و پس از هفت دور طواف و نماز طواف اين دعا را بخواند:
«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَ نَبِيِّكَ وَ أَمينِكَ وَ حَبيبِكَ وَ نَجِيِّكَ وَ خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ. أَللَّهُمَّ كَما بَلَّغَ رِسالاتِكَ، وَ جاهَدَ في
ص: 113
سَبيلِكَ، وَ صَدَعَ بِأَمْرِكَ، وَ أُوذِيَ في جَنْبِكَ، وَ عَبَدَكَ حَتّى أَتاهُ اليَقينُ. أللَّهُمَّ اقْلِبْني مُفلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجاباً لى، بِأَفْضَلِ مايَرْجِعُ بِهِ احَدٌ مِنْ وَفْدِكَ، مِنَ المَغْفِرَةِ وَ الْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوانِ وَ الْعافِيَةِ
».(1)
البتّه انجام بخشى از مستحبّات مخصوصاً در ايّام حج امكان پذير نيست، و موجب مزاحمت براى زوّار است، به آنچه امكان پذير است و مزاحمت ندارد قناعت شود.
مقصود از «توسّل» در اين جا، وسيله قرار دادن انسانهاى شايسته و صالح، در پيشگاه خدا و طلب
ص: 114
چيزى از خدا به خاطر آنان است كه مورد سفارش قرآن و روايات اسلامى قرار گرفته است (بخشنده نعمتها خداست و آن بزرگواران در پيشگاه او شفاعت مى كنند). قرآن كريم مى فرمايد:
«يا أيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إلَيهِ الْوَسيلَة
؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد، پرهيزكارى پيشه كنيد و وسيله اى براى تقرّب به خدا انتخاب نماييد).(1) البتّه وسيله تقرّب به خدا، امور گوناگونى است- همان گونه كه در روايات تصريح شده است- كه از جمله آنها، شفاعت پيامبران و امامان و بندگان صالح نزد خداوند مى باشد. قرآن كريم به طور روشن به رسول خدا صلى الله عليه و آله مى گويد: «اگر گنه كاران به محضرت آيند و از خدا طلب آمرزش نمايند و تو نيز براى آنها طلب
ص: 115
عفو كنى، مشمول رحمت و عفو خدا خواهند شد».(1) در روايات فراوانى از طريق شيعه و سنّى، مسأله توسّل به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام مطرح شده و مورد سفارش قرار گرفته است و آنها كه منكر توسّل هستند به خاطر كمى اطّلاعات و يا بى اطّلاعى آنها از آيات قرآن و روايات اسلامى است.(2) مرحوم «علّامه مجلسى» فرموده است كه در برخى از كتابهاى معتبر آمده است كه جناب «شيخ صدوق» اين دعاى توسّل را از ائمّه: روايت كرده و گفته است: «اين دعا را براى هر حاجتى كه خواندم به زودى به اجابت رسيد».(3)
ص: 116
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ
اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُكَ وَاتَوَجَّهُ الَيْكَ بِنَبِيِّكَ نَبِىِّ الرَّحْمَةِ، مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، ياابَاالْقاسِمِ يارَسُولَ اللَّهِ، يا امامَ الرَّحْمَةِ، يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا، انَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى اللَّهِ، وَقَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَ اللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللَّهِ، يا ابَا الْحَسَنِ يا اميرَالْمُؤْمِنينَ، يا عَلِىَّ بْنَ ابيطالِبٍ، يا حُجَّةَ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ، يا سَيِّدَنا وَ مَوْلينا، انَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى اللَّهِ، وَقَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَاللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَاللَّهِ، يا فاطِمَةُ الزَّهْرآءُ يا بِنْتَ مُحَمَّدٍ، يا قُرَّةَ عَيْنِ الرَّسُولِ، يا سَيِّدَتَنا
ص: 117
وَمَوْلاتَنا، انَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكِ الَى اللَّهِ، وَقَدَّمْناكِ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهَةً عِنْدَاللَّهِ، اشْفَعى لَنا عِنْدَاللَّهِ، يا ابا مُحَمَّدٍ ياحَسَنَ بْنَ عَلِىٍّ، ايُّهَا الُمجْتَبى يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، يا حُجَّةَ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ، يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا، انَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى اللَّهِ، وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَاللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَاللَّهِ، يا اباعَبْدِاللَّهِ ياحُسَيْنَ بْنَ عَلِىٍّ، ايُّهَا الشَّهيدُ يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، يا حُجَّةَ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ، يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا، انَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى اللَّهِ، وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَاللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَاللَّهِ، يا ابَاالْحَسَنِ يا عَلِىَّ بْنَ الْحُسَيْنِ، يا زَيْنَ الْعابِدينَ يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، يا حُجَّةَ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ، يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا، انَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى
ص: 118
اللَّهِ، وَقَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَاللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَاللَّهِ، يا ابا جَعْفَرٍ يا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ، ايُّهَا الْباقِرُ يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، يا حُجَّةَ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ، يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا، انَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى اللَّهِ، وَقَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَاللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَاللَّهِ، يا ابا عَبْدِ اللَّهِ يا جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ، ايُّهَا الصَّادِقُ يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، ياحُجَّةَ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ، يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا، انَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى اللَّهِ، وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَاللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَاللَّهِ، يا ابَا الْحَسَنِ يا مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ، ايُّهَا الْكاظِمُ يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، يا حُجَّةَ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ، يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا، انَّا تَوَجَّهْنا
ص: 119
وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى اللَّهِ، وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَاللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَاللَّهِ، يا ابَاالْحَسَنِ يا عَلِىَّ بْنَ مُوسى ايُّهَا الرِّضا يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، يا حُجَّةَ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ، يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا، انَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى اللَّهِ، وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَ اللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللَّهِ، يا ابا جَعْفَرٍ يا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ، ايُّهَا التَّقِىُّ الْجَوادُ يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، يا حُجَّةَ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ، يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا، انَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى اللَّهِ، وَ قَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَاللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَاللَّهِ، يا ابَا الْحَسَنِ يا عَلِىَّ بْنَ مُحَمَّدٍ، ايُّهَا الْهادِى النَّقِىُّ يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، يا حُجَّةَ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ، يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا، انَّا
ص: 120
تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى اللَّهِ، وَقَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَاللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَاللَّهِ، يا ابا مُحَمَّدٍ يا حَسَنَ بْنَ عَلِىٍّ، ايُّهَا الزَّكِىُّ الْعَسْكَرِىُّ يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، يا حُجَّةَ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ، يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا، انَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى اللَّهِ، وَقَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَ اللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللَّهِ، يا وَصِىَّ الْحَسَنِ وَالْخَلَفَ الْحُجَّةَ، ايُّهَا الْقآئِمُ الْمُنْتَظَرُ الْمَهْدِىُّ، يَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ، يا حُجَّةَ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ، يا سَيِّدَنا وَمَوْلينا، انَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ الَى اللَّهِ، وَقَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَىْ حاجاتِنا، يا وَجيهاً عِنْدَ اللَّهِ، اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللَّهِ
. سپس حاجت خود را بخواهد كه إن شاءاللَّه تعالى برآورده مى شود. در روايت
ص: 121
ديگرى (1) آمده است كه بعد از اين بگويد:
يا سادَتى وَ مَوالِىَّ، انّى تَوَجَّهْتُ بِكُمْ ائِمَّتى وَ عُدَّتى لِيَوْمِ فَقْرى وَ حاجَتى الَى اللَّهِ، وَ تَوَسَّلْتُ بِكُمْ الَى اللَّهِ، وَ اسْتَشْفَعْتُ بِكُمْ الَى اللَّهِ، فَاشْفَعُوا لى عِنْدَاللَّهِ، وَاسْتَنْقِذُونى مِنْ ذُنُوبى عِنْدَاللَّهِ، فَانَّكُمْ وَسيلَتى الَى اللَّهِ، وَ بِحُبِّكُمْ وَ بِقُرْبِكُمْ ارْجُو نَجاةً مِنَ اللَّهِ، فَكُونُوا عِنْدَاللَّهِ رَجآئى يا سادَتى يا اوْلِيآءَ اللَّهِ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِمْ اجْمَعينَ، وَلَعَنَ اللَّهُ اعْدآءَ اللَّهِ ظالِميهِمْ مِنَ الْأَوَّلينَ وَ الْاخِرينَ، امينَ رَبَّ الْعالَمينَ.
ص: 122
«شيخ جليل، احمد بن علىّ بن ابى طالب طبرسى» در كتاب شريف «احتجاج» روايت كرده كه از ناحيه مقدّس حضرت مهدى عليه السلام زيارت زير در پاسخ نامه «محمّد حميرى» آمده است كه زيارتى است بسيار عالى و پرمحتوا: (و در سرداب مقدّس و غير آن مى توان از آن استفاده كرد) اين زيارت مطابق نقل بحارالانوار چنين است:
سَلامٌ عَلى آلِ يس السَّلامُ عَلَيْكَ يا داعِىَ اللَّهِ وَرَبَّانِىَّ آياتِهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا بابَ اللَّهِ وَدَيَّانَ دينِهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا خَليفَةَ اللَّهِ وَناصِرَ حَقِّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا حُجَّةَ اللَّهِ وَدَليلَ ارادَتِهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا تالِىَ كِتابِ اللَّهِ وَتَرْجُمانَهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ فى آناءِ لَيْلِكَ وَاطْرافِ نَهارِكَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا
ص: 123
بَقِيَّةَ اللَّهِ فى ارْضِهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا ميثاقَ اللَّهِ الَّذى اخَذَهُ وَوَكَّدَهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ يا وَعْدَ اللَّهِ الَّذى ضَمِنَهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ ايُّهَا الْعَلَمُ الْمَنْصُوبُ، وَالْعِلْمُ الْمَصْبُوبُ، وَالْغَوْثُ، وَالرَّحْمَةُ الْواسِعَةُ، وَعْداً غَيْرَ مَكْذُوبٍ، السَّلامُ عَلَيْكَ حينَ تَقُومُ، السَّلامُ عَلَيْكَ حينَ تَقْعُدُ، السَّلامُ عَلَيْكَ حينَ تَقْرَءُ وَتُبَيِّنُ، السَّلامُ عَلَيْكَ حينَ تُصَلّى وَتَقْنُتُ، السَّلامُ عَلَيْكَ حينَ تَرْكَعُ وَتَسْجُدُ، السَّلامُ عَلَيْكَ حينَ تُهَلِّلُ وَتُكَبِّرُ، السَّلامُ عَلَيْكَ حينَ تَحْمَدُ وَتَسْتَغْفِرُ، السَّلامُ عَلَيْكَ حينَ تُصْبِحُ وَتُمْسى السَّلامُ عَلَيْكَ فِى اللَّيْلِ اذا يَغْشى وَالنَّهارِ اذا تَجَلّى السَّلامُ عَلَيْكَ ايُّهَا الْإِمامُ الْمَاْمُونُ، السَّلامُ عَلَيْكَ ايُّهَا الْمُقَدَّمُ الْمَاْمُولُ، السَّلامُ عَلَيْكَ بِجَوامِعِ السَّلامِ، اشْهِدُكَ يا
ص: 124
مَوْلاىَ انّى اشْهَدُ انْ لا الهَ الَّا اللَّهُ، وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ، وَانَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، لا حَبيبَ الَّا هُوَ وَاهْلُهُ، وَاشْهِدُكَ يا مَوْلاىَ انَّ عَلِيّاً اميرَ الْمُؤْمِنينَ حُجَّتُهُ، وَالْحَسَنَ حُجَّتُهُ، وَالْحُسَيْنَ حُجَّتُهُ، وَعَلِىَّ بْنَ الْحُسَيْنِ حُجَّتُهُ، وَمُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ حُجَّتُهُ، وَجَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍّ حُجَّتُهُ، وَمُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ حُجَّتُهُ، وَعَلِىَّ بْنَ مُوسى حُجَّتُهُ، وَمُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ حُجَّتُهُ، وَعَلِىَّ بْنَ مُحَمَّدٍ حُجَّتُهُ، وَالْحَسَنَ بْنَ عَلِىٍّ حُجَّتُهُ، وَاشْهَدُ انَّكَ حُجَّةُ اللَّهِ، انْتُمُ الْأَوَّلُ وَالْأخِرُ، وَانَّ رَجْعَتَكُمْ حَقٌّ لا رَيْبَ فيها، يَوْمَ لا يَنْفَعُ نَفْساً ايمانُها، لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ اوْ كَسَبَتْ فى ايمانِها خَيْراً، وَانَّ الْمَوْتَ حَقٌّ وَانَّ ناكِراً وَنَكيراً
ص: 125
حَقٌّ، وَاشْهَدُ انَّ النَّشْرَ حَقٌّ، وَالْبَعْثَ حَقٌ (1)، وَانَ
الصِّراطَ حَقٌّ، وَالْمِرْصادَ حَقٌّ، وَالْميزانَ حَقٌّ، وَالْحَشْرَ حَقٌّ، وَالْحِسابَ حَقٌّ، وَالْجَنَّةَ وَالنَّارَ حَقٌّ، وَالْوَعْدَ وَالْوَعيدَ بِهِما حَقٌّ، يا مَوْلاىَ شَقِىَ مَنْ خالَفَكُمْ، وَسَعِدَ مَنْ اطاعَكُمْ، فَاشْهَدْ عَلى ما اشْهَدْتُكَ عَلَيْهِ، وَ انَا وَلِىٌّ لَكَ، بَرىٌ مِنْ عَدُوِّكَ، فَالْحَقُّ ما رَضيتُمُوهُ، وَالْباطِلُ ما اسْخَطْتُمُوهُ، وَالْمَعْرُوفُ ما امَرْتُمْ بِهِ، وَالْمُنْكَرُ ما نَهَيْتُمْ عَنْهُ، فَنَفْسى مُؤْمِنَةٌ بِاللَّهِ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ، وَبِرَسُولِهِ وَ بِاميرِالْمُؤْمِنينَ، وَبِكُمْ يا مَوْلاىَ، اوَّلِكُمْ وَآخِرِكُمْ،
ص: 126
وَنُصْرَتى مُعَدَّةٌ لَكُمْ، وَمَوَدَّتى خالِصَةٌ لَكُمْ، آمينَ آمينَ
آن گاه اين دعا خوانده شود:
اللهُمَّ انّى اسْئَلُكَ انْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ نَبِىِّ رَحْمَتِكَ، وَكَلِمَةِ نُورِكَ، وَانْ تَمْلَأَ قَلْبى نُورَ الْيَقينِ، وَصَدْرى نُورَ الإيمانِ، وَفِكْرى نُورَ النِّيَّاتِ، وَعَزْمى نُورَ الْعِلْمِ، وَقُوَّتى نُورَ الْعَمَلِ، وَلِسانى نُورَ الصِّدْقِ، وَدينى نُورَ الْبَصآئِرِ مِنْ عِنْدِكَ، وَبَصَرى نُورَ الضِّيآءِ، وَسَمْعى نُورَ الْحِكْمَةِ، وَمَوَدَّتى نُورَ الْمُوالاةِ لُمحَمَّدٍ وَآلِهِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، حَتّى الْقاكَ وَقَدْ وَفَيْتُ بِعَهْدِكَ وَميثاقِكَ، فَتُغَشّيَنى رَحْمَتُكَ، يا وَلِىُّ يا حَميدُ، اللهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ حُجَّتِكَ فى ارْضِكَ، وَخَليفَتِكَ فى بِلادِكَ، وَالدَّاعى الى سَبيلِكَ، وَالْقآئِمِ بِقِسْطِكَ، وَالثَّآئِرِ بِامْرِكَ، وَلِىِّ الْمُؤْمِنينَ، وَبَوارِ الْكافِرينَ، وَمُجَلِّى الظُّلْمَةِ، وَمُنيرِ الْحَقِّ، وَالنَّاطِقِ بِالْحِكْمَةِ وَالصِّدْقِ، وَكَلِمَتِكَ التَّآمَّةِ فى ارْضِكَ، الْمُرْتَقِبِ
ص: 127
الْخآئِفِ، وَالْوَلِىِّ النَّاصِحِ، سَفينَةِ النَّجاةِ، وَعَلَمِ الْهُدى وَنُورِ ابْصارِ الْوَرى وَخَيْرِ مَنْ تَقَمَّصَ وَارْتَدى وَمُجَلِّى الْعَمى الَّذى يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَقِسْطاً، كَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَجَوْراً، انَّكَ عَلى كُلِّ شَىْ ءٍ قَديرٌ، اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى وَلِيِّكَ وَابْنِ اوْلِيآئِكَ الَّذينَ فَرَضْتَ طاعَتَهُمْ، وَاوْجَبْتَ حَقَّهُمْ، وَاذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَطَهَّرْتَهُمْ تَطْهيراً، اللهُمَّ انْصُرْهُ وَانْتَصِرْ بِهِ لِدينِكَ، وَانْصُرْ بِهِ اوْلِيآئَكَ، وَ اوْلِيآئَهُ وَشيعَتَهُ وَانْصارَهُ، وَاجْعَلْنا مِنْهُمْ، اللَّهُمَّ اعِذْهُ مِنْ شَرِّ كُلِّ باغٍ وَطاغٍ، وَمِنْ شَرِّ جَميعِ خَلْقِكَ، وَاحْفَظْهُ مِنْ بَيْنَ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ، وَعَنْ يَمينِهِ وَعَنْ شِمالِهِ، وَاحْرُسْهُ وَ امْنَعْهُ مِنْ انْ يُوصَلَ الَيْهِ بِسُوءٍ، وَاحْفَظْ فيهِ رَسُولَكَ، وَآلَ رَسُولِكَ، وَاظْهِرْ بِهِ الْعَدْلَ، وَايِّدْهُ
ص: 128
بِالنَّصْرِ، وَانْصُرْ ناصِريهِ، وَاخْذُلْ خاذِليهِ، وَاقْصِمْ قاصِميهِ، وَاقْصِمْ بِهِ جَبابِرَةَ الْكُفْرِ، وَاقْتُلْ بِهِ الْكُفَّارَ وَالْمُنافِقينَ، وَجَميعَ الْمُلْحِدينَ حَيْثُ كانُوا مِنْ مَشارِقِ الْأَرْضِ وَمَغارِبِها، بَرِّها وَبَحْرِها، وَامْلَأْ بِهِ الْأَرْضَ عَدْلًا، وَاظْهِرْ بِهِ دينَ نَبِيِّكَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَاجْعَلْنِى اللَّهُمَّ مِنْ انْصارِهِ وَاعْوانِهِ، وَاتْباعِهِ وَشيعَتِهِ، وَارِنى فى آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمُ السَّلامُ ما يَاْمُلُونَ، وَفى عَدُوِّهِمْ ما يَحْذَرُونَ، الهَ الْحَقِّ آمينَ، يا ذَاالْجَلالِ وَالْإِكْرامِ، يا ارْحَمَ الرَّاحِمينَ.(1)
پايان